Mantelzorg- of palliatiefverlof

Datum laatste wijziging: 11 november 2021  |  Trefwoorden: , , , , , , ,


Inhoud

  1. Definitie
  2. Wet arbeid en zorg
  3. Mantelzorgforfait
  4. Mantelzorgcompliment
  5. Erfbelasting (ook wel mantelzorgvrijstelling genoemd)
  6. Mantelzorger van demente raakt overbelast
  7. Werkgevers verontrust over zorgtaken werknemers
  8. Participatiesamenleving, ten koste van mantelzorg
  9. Campagne verlofregelingen en arbeidstijden
  10. Eenmalige vrijstelling sollicitatieplicht
  11. Forse toename oudere mantelzorgers
  12. Mantelzorg steeds meer in CAO's
  13. Partnervrijstelling voor mantelzorgers komt niet terug
  14. Gehuwde mantelzorger geen partner voor Successiewet
  15. 2 miljoen voor vrijwilligers palliatieve zorg
  16. Rijksoverheid start proef vrijwillig delen van verlof
  17. Meer mogelijkheden mantelzorg
  18. Mantelzorgers vaak zwaarbelast
  19. Werkgevers maken mantelzorg bespreekbaar
  20. Demissionair kabinet veegt gehate mantelzorgboete van tafel
  21. Druk op werkende mantelzorger stijgt
  22. Mannelijke mantelzorgers vaker ondersteund dan vrouwelijke
  23. Aantal mantelzorgvriendelijke bedrijven verdrievoudigd
  24. In de toekomst veel minder mantelzorgers
  25. Voorstel EU-richtlijn voor opname ouderschapsverlof van vier maanden door mantelzorgers
  26. Combinatie mantelzorg en werk begint meer problemen op te leveren
  27. Lager opgeleiden zorgen beter voor elkaar dan hoger opgeleiden
  28. Meer aandacht voor vervangende zorg bij mantelzorg
  29. Mantelzorger zoekt flexibele baas
  30. Mantelzorg vraagt om maatwerk van werkgevers
  31. Wel of geen beloning voor mantelzorg, of anders
  32. Worden reiskosten die u ontvangt als mantelzorger belast of onbelast?
  33. Adviesaanvraag over de combinatie van werk en mantelzorg
  34. Mantelzorgers in loondienst bij zorgorganisatie
  35. Bij zorgbehoefte in de toekomst wil men niet altijd mantelzorg
  36. Respijtzorg neemt de zorg over van de mantelzorger
  37. Online aangifte erfbelasting 2021 beschikbaar
  38. Mantelzorg en werk: de kans op overbelasting is groot. Verlofregelingen kunnen verlichting bieden

Definitie

Onder mantelzorg- of palliatiefverlof verstaat men verlofdagen of -uren die nodig zijn voor het verplegen van een langdurig (terminaal) zieke.

Iemand mag zich mantelzorger noemen als hij/zij acht uur per week en/of langer dan drie maanden zorgt voor de partner, kind, familielid of vriend? Anno 2015 telt Nederland 2,6 miljoen mantelzorgers.

Mantelzorg thuis omvat vooral ondersteunende niet-betaalde activiteiten gericht op het zolang mogelijk (samen) thuis kunnen blijven wonen en op het deelnemen aan de samenleving. Heel vaak gaat het om activiteiten zoals het doen van boodschappen, het aan kant maken van het huis, maar ook het meegaan naar het ziekenhuis, het regelwerk overnemen, structuur aanbrengen in de dag, uitstapjes maken en het geven van aandacht.

Voor organisaties die actief een mantelzorgbeleid willen voeren, is een bezoek aan de website Werk & Mantelzorg wellicht van belang.

Wet arbeid en zorg

In 2001 werd de Wet arbeid en zorg ingevoerd, onder meer om werknemers in staat te stellen mantelzorg te geven. Voor de combinatie van arbeid en mantelzorg zijn er de volgende regelingen die elders in HR Kiosk worden besproken:
  • calamiteitenverlof: betaald verlof bij zeer bijzondere persoonlijke omstandigheden;
  • kortdurend zorgverlof: maximaal tien dagen betaald verlof (ten minste zeventig procent van het dagloon) per jaar om te zorgen voor een thuiswonend ziek (pleeg)kind, partner of ouder;
  • langdurend zorgverlof: maximaal de wekelijkse arbeidsduur aan onbetaald verlof voor zorg voor een levensbedreigend zieke partner, kind of ouders.

Mantelzorgforfait

Het kalenderjaar waarin de mantelzorger tijd kwijt is aan zorg voor een ziek familielid of kennis kan meetellen voor het arbeidsverleden, die de duur van de WW- en WIA-uitkeringen bepaalt. Personen met een WW-uitkering kunnen onder voorwaarden mantelzorg verrichten met behoud van de uitkering. Ook kan men misschien vrijstelling van sollicitatieplicht krijgen.

Per 1 januari 2015 is het mantelzorgcompliment van overheidswege opgeheven. Dit blijkt uit de brief aan de Tweede Kamer met de mooie en veelbelovende titel 'Versterken, verlichten en verbinden' van staatssecretaris Van Rijn (VWS). Vanaf 2015 is het aan de gemeenten om te kiezen hoe de mantelzorgers beloond moeten worden. Samen met het vervallen van het compliment, vervalt ook de regeling in de erfbelasting over hoge partnervrijstelling voor mantelzorgende kinderen. (Bron: Rijksoverheid, 23 juli 2013)

Mantelzorgcompliment

Het mantelzorgcompliment is een symbolische vergoeding van € 200 per jaar waarop mantelzorgers aanspraak kunnen maken. Vanwege de administratieve rompslomp zien veel mantelzorgers af van het aanvragen van een dergelijk compliment'. Bovendien gaat het de meeste mantelzorgers niet om het geld.

Uit jurisprudentie blijkt dat ook na het overlijden van de verpleegde het mantelzorgcompliment door de mantelzorger kan worden aangevraagd.

Erfbelasting (ook wel mantelzorgvrijstelling genoemd)

Inwonende en mantelzorgende kinderen die het mantelzorgcompliment van de Sociale Verzekeringsbank hebben ontvangen, komen in aanmerking voor ruim 600.000 euro vrijstelling bij de erfbelasting. Hieraan zijn de nodige voorwaarden verbonden, meer informatie geeft de site van Anbo.

Een van de voorwaarden is dat de erflater ongehuwd moet zijn. De Rechtbank Zeeland-West-Brabant heeft in juli 2015 beslist dat ook een gehuwde mantelzorger in aanmerking komt voor de verhoogde vrijstelling als de mantelzorgvrijstelling, zie de jurisprudentie.

Mantelzorger van demente raakt overbelast

Mantelzorgers van dementen raken overbelast. De helft voelt zich zwaar belast en meer dan 10 procent zegt zeer zwaar belast of zelfs overbelast te zijn. Dat blijkt uit de tweejaarlijkse Dementiemonitor Mantelzorg van Alzheimer Nederland.

Voor de monitor zijn ruim drieduizend mantelzorgers bevraagd. Volgens onderzoeker Wendy Werkman van Alzheimer Nederland zal de druk alleen maar toenemen voor mensen die voor hun naaste zorgen. 'Het beleid is erop gericht dat mensen langer thuis blijven wonen. Mensen met dementie komen pas in aanmerking voor een plek in een zorginstelling als het echt niet meer gaat. De zorg wordt zwaarder.' (Bron: AD, 24 jun. 2014)

Werkgevers verontrust over zorgtaken werknemers

Twee derde van de werkgevers maakt zich zorgen over toenemende zorgtaken van werknemers. Het gaat vooral om de zorg voor zieke of hulpbehoevende ouders of directe familieleden. Dit blijkt uit het onderzoek 'de toekomst van goed werkgeverschap', gedaan door Motivaction in opdracht van WOMEN Inc. Deze organisatie spreekt op een congres met werkgevers- en werknemersorganisaties over mogelijke oplossingen voor het feit dat steeds meer werknemers mantelzorg moeten gaan verlenen. Op dit doet 1 op de 7 werknemers dit. (Bron: Gezond.nl, mrt. 2015)

Participatiesamenleving, ten koste van mantelzorg

Het rapport van het SCP 'Concurrentie tussen mantelzorg en betaald werk' gaat in op de gevolgen van de zwaardere last voor mantelzorgers als gevolg van de participatiesamenleving. De overheid wil dat burgers meer voor elkaar gaan zorgen, om de zorgkosten te verlagen. Maar ze wil ook dat iedereen meer gaat werken. Dat levert de nodige spanning op.

Het is opvallend dat de participatiesamenleving nu al begint te horten en te stoten. Dat betekent dat de samenleving nog niet goed is ingericht op meer zorg voor elkaar. De RMU constateert dat de belangrijkste reden voor de participatiesamenleving is gelegen in bezuinigingsdrang. Op zich vindt de RMU dat de participatie positieve kanten heeft. Weg van het barre individualisme, gericht op de ander. Dat biedt mogelijkheden voor christelijke handreiking.
Blijkbaar zijn we dat niet meer gewend. Dat blijkt met name uit de spanning die dit oproept waar mantelzorg gepaard gaat aan werk, werk en nog eens werk. Uit de cijfers blijkt dan mantelzorgers zich minder gezond voelen dan anderen die geen zorgtaken op zich nemen. Ook het ziekteverzuim neemt toe bij mantelzorgers die langere tijd zorg verlenen naast hun werk. (Bron: RMU, 24 mrt. 2015)

Campagne verlofregelingen en arbeidstijden

Om de bekendheid met de Wet modernisering regelingen voor verlof en arbeidstijden te vergroten start het ministerie van Sociale Zaken in de maand mei een voorlichtingscampagne.

Uit onderzoek is bekend dat specifieke verlofregelingen betrekkelijk weinig worden gebruikt. Zo maakt 53 procent van de mantelzorgers mede vanwege onbekendheid geen gebruik van wettelijke verlofregelingen ten behoeve van mantelzorg. Meestal hadden de niet-gebruikers geen behoefte aan verlof. Degenen die daaraan wel behoefte hadden namen dat meestal niet omdat het werk het niet toeliet. Onbekendheid met de verlofregelingen speelde daarnaast ook een grote rol. Het ministerie start daarom een campagne. (Bron: Rijksoverheid)

Eenmalige vrijstelling sollicitatieplicht

Letterlijk staat in de Staatscourant van 30 juni 2015 geschreven: 'Met de inwerkingtreding van de Wwz is de invoering van de inkomstenverrekening een feit. Dit houdt in dat in plaats van het minderen van uren op de uitkering, nu het inkomen, dat verbonden is aan de werkzaamheden, wordt verrekend met de uitkering. Dit inkomen kan worden verdiend in een of meerdere dienstbetrekkingen maar kan ook voortvloeien uit werkzaamheden waardoor de hoedanigheid van werknemer wordt verloren.

Het invoeren van deze inkomstenverrekening kan als gevolg hebben dat iemand die evenveel uren per week werkt als het gemiddeld aantal arbeidsuren waarop de WW-uitkering is gebaseerd, recht blijft houden op een WW-uitkering, omdat de betrokkene minder verdiende dan voorheen (minder dan 87,5 %).

Voor deze groep wordt een eenmalige vrijstelling van de sollicitatieverplichting en de verplichting om passende arbeid te accepteren geïntroduceerd. Van deze vrijstelling kan slechts eenmaal gedurende de uitkeringsduur van een WW-recht gebruik gemaakt worden. De vrijstelling heeft een duur van drie maanden.

Forse toename oudere mantelzorgers

Ruim een derde van de senioren die op dit moment geen mantelzorg verlenen, verwacht dit wel te gaan doen tussen nu en vijf jaar. Het meest zal de partner zorg nodig hebben (45%) gevolgd door een ander familielid (15%). Dit blijkt uit onderzoek van ouderenorganisatie Unie KBO onder 550 Nederlandse senioren. Driekwart van de oudere mantelzorgers ervaart nu al problemen. Betere ondersteuning is hard nodig. (Bron en meer: Unie KBO, 10 nov. 2015)

Mantelzorg steeds meer in CAO's

Steeds vaker worden in cao's afspraken gemaakt om werk en privé beter te combineren en werknemers duurzaam inzetbaar te houden, denk aan sparen voor verlof of een persoonlijk budget (salaris of vrije dagen), thuiswerken en een flexibeler personeelsbeleid. Informeer bij uw werkgever welke regelingen er zijn. (Bron: Steunpunt Mantelzorg, dec. 2015)

Partnervrijstelling voor mantelzorgers komt niet terug

Het voorstel van het CDA om voor mantelzorgers de partnervrijstelling in de erfbelasting te laten terugkeren en daarvoor aan te sluiten bij de gemeentelijke blijk van waardering, is volgens staatssecretaris Wiebes van Financiën geen goed plan.

Op 15 september 2015 heeft de staatssecretaris in een brief aan de Tweede Kamer laten weten dat hij niet van plan is de partnervrijstelling in de erfbelasting op een andere wijze voor mantelzorgers te laten voortbestaan. Aansluiten bij de gemeentelijke blijk van waardering is volgens de staatssecretaris niet mogelijk, omdat gemeenten op grond van de Wmo 2015 onder meer vrij zijn om te bepalen hoeveel mantelzorgers per cliënt een blijk van waardering kunnen krijgen. Het koppelen van de Successiewet 1956 aan de gemeentelijke blijk van waardering zou betekenen dat aanzienlijk grotere aantallen mensen voor de partnervrijstelling in de Successiewet 1956 in aanmerking zouden komen. Een gemeentelijke maatwerkregeling met autonome beleidsvrijheid leent zich bovendien niet als basis voor een vrijstelling in een generieke landelijke regeling.

Gehuwde mantelzorger geen partner voor Successiewet

Het door de wetgever gemaakte onderscheid tussen gehuwde mantelzorgers die samenwonen met een erflatende ouder en ongehuwde mantelzorgers is niet in strijd met het vrij genot van eigendom in artikel 1 EP EVRM.

Sinds de herziening van de Successiewet 1956 worden alleen personen die wederzijds en tegelijkertijd een zorgverplichting aangaan, als partner aangemerkt. Inwonende kinderen worden sinds de herziening van de SW niet aangemerkt als partner, ook niet als ze mantelzorger zijn. Op deze manier wil de wetgever voorkomen dat de partnervrijstelling van ruim zes ton wordt toegepast op meerrelaties. Dit zou immers met zich brengen dat meermalen gedurende het leven de partnervrijstelling zou kunnen worden toegepast. Als jurisprudentie (11 maart 2016)

2 miljoen voor vrijwilligers palliatieve zorg

Staatssecretaris Martin van Rijn (VWS) stelt vanaf volgend jaar 2 miljoen extra beschikbaar voor vrijwilligers die ondersteuning bieden bij palliatieve zorg. Hierdoor kunnen deze vrijwilligers niet alleen actief zijn bij mensen thuis of in hospices, maar ook in bijvoorbeeld verpleeghuizen en verzorgingshuizen.

Nederland kent circa 11.000 vrijwilligers die dit werk doen. Zij ondersteunen de mensen die palliatieve zorg ondergaan, de mensen om hen heen en de professionals die deze zorg verlenen. Voor hun inzet ontvangen zij geen vergoeding. Het geld dat in de regeling palliatieve terminale zorg omgaat wordt onder meer besteed aan training en coördinatie van de inzet van vrijwilligers. (Bron: Rijksoverheid, 20 mei 2016)

Rijksoverheid start proef vrijwillig delen van verlof

Werknemers bij het Rijk kunnen bij wijze van proef bovenwettelijke verlofdagen met collega's gaan delen. Op die manier kunnen mensen die bovenwettelijke verlofdagen over hebben hun collega's helpen die tijd nodig hebben voor bijvoorbeeld mantelzorg. Het delen van verlofdagen is wettelijk al mogelijk maar gebeurt in de praktijk nog maar weinig.

Uitgangspunt van het delen van verlof is dat het vrijwillig gebeurt, een werkgever mag in geen geval werknemers dwingen verlofdagen af te staan. Bovendien geldt het alleen voor bovenwettelijke verlofdagen. Dat betekent dat alle werknemers in alle gevallen recht blijven houden op het wettelijk aantal verlofdagen.

De gemeente Amsterdam heeft al goede ervaringen opgedaan met het vrijwillig delen van verlofdagen. In 2015 schonken 87 ambtenaren in totaal 170 verlofdagen aan 43 mantelzorgende collega's. De gemeente heeft inmiddels besloten het systeem definitief in te voeren. Ook de gemeente Den Haag heeft aangekondigd deze mogelijkheid aan de ambtenaren te bieden.

Meer mogelijkheden mantelzorg

Werknemers krijgen van hun werkgevers steeds meer mogelijkheden om mantelzorgtaken uit te voeren. Een derde van de ondernemingen biedt inmiddels extra verlof bovenop de wettelijke mogelijkheden. Dat is bijna een verdubbeling ten opzichte van 3 jaar geleden.

Werkgevers bieden in de praktijk bijna allemaal (88 procent) een of meerdere bovenwettelijke regelingen om medewerkers in staat te stellen hun werk te combineren met privétaken. Daarbij gaat het om mogelijkheden om de werktijden aan te passen (73 procent van de werkgevers), calamiteitenverlof (73 procent), mantelzorg (33 procent), mogelijkheden om in deeltijd te gaan werken (73 procent), ondersteuning bij kinderopvang (4 procent) en mogelijkheden om extra verlof in te kopen (60 procent).

De belangrijkste redenen voor werkgevers om werknemers te faciliteren op dit vlak zijn werknemerstevredenheid (voor 51 procent van de werkgevers een overweging) en lager ziekteverzuim (36 procent).

AWVN concludeert op basis van het onderzoek dat werkgevers hun verantwoordelijkheid nemen op het vlak van (mantel-)zorgverlof en dat verdere verruiming van de wettelijke mogelijkheden onwenselijk is. (Bron: AWVN, 27 okt. 2016)

Mantelzorgers vaak zwaarbelast

Een op de zeven mantelzorgers geeft aan de zorg voor familie of bekenden zwaar of zeer zwaar belastend te vinden, of zelfs overbelastend. Deze groep geeft op gemiddeld 28 uur per week aan mantelzorg te doen, tegenover de 8 uur van de overige mantelzorgers.

In 2015 gaf bijna 15 procent van de Nederlanders van 16 jaar of ouder mantelzorg aan een bekende uit zijn of haar omgeving, zoals een partner, kind of vriend. Dit komt neer op ongeveer 2 miljoen mensen. Gemiddeld besteedden zij 11 uur per week aan zorg. Het leeuwendeel (86 procent) van de mantelzorgers biedt deze hulp aan een familielid. Vrouwen zeggen vaker mantelzorg te verlenen dan mannen. Het gemiddeld aantal uren geboden mantelzorg verschilt niet tussen vrouwen en mannen. (Bron: CBS, 9 nov. 2016)

Werkgevers maken mantelzorg bespreekbaar

Op 24 februari 2017 tekenden negen werkgevers op het Haagse stadhuis een intentieverklaring om zich te committeren aan het bekend en bespreekbaar maken van mantelzorg op de werkvloer.

Mantelzorg wordt steeds belangrijker. Op dit moment is 1 op de 6 werknemers in Nederland mantelzorger (SCP, 2016). In de zorg verleent al 1 op de 4 werknemers naast hun baan mantelzorg. De komende tien jaar zal het aantal mantelzorgers waarschijnlijk verdubbelen. Het is daarom belangrijk goede mogelijkheden te bieden om werk en mantelzorg te combineren. (Bron en meer: PW De Gids, 24 feb. 2017)

Demissionair kabinet veegt gehate mantelzorgboete van tafel

Ouderen die bij hun kind inwonen, worden definitief niet gekort op hun AOW-uitkering. De zogenoemde mantelzorgboete, die in 2019 zou ingaan, is van de baan. Dat blijkt uit de voorjaarsnota die het demissionaire kabinet-Rutte II 31 mei 2017 aan de Tweede Kamer stuurde.

Een ouder die bij zijn of haar kind intrekt, zou onder de kostendelersnorm, zoals de maatregel officieel hete, ongeveer 300 euro op de AOW-uitkering worden gekort. De uitkering zou dan niet langer 70 procent van het minimumloon zijn, maar 50 procent.

De 214 miljoen euro die de maatregel had moeten opleveren wordt nu op andere plekken gevonden. Omdat het kabinet demissionair is mag het eigenlijk geen belangrijke nieuwe besluiten nemen. Maar in dit geval gaat het om intrekken van al bestaande beleidsplannen, is de redenering. (Bronnen: Volkskrant en NOS, 1 juni 2017)

Druk op werkende mantelzorger stijgt

Jaarlijks voert de stichting Werk&Mantelzorg een onderzoek uit onder werkende mantelzorgers. Uit het onderzoek blijkt dat over de periode 2014 tot februari 2017 het aantal werkende mannen met zorgtaken is gestegen van 1 op 9 (2012) naar 1 op 7 (2017).

Gemiddeld is inmiddels 1 op 5 werknemers in Nederland mantelzorger. In de zorgsector is dit 1 op 4. Bijna 1 op 4 (23%) werkende vrouwen verricht mantelzorgtaken, versus 1 op 7 mannen (14,3%). Verder blijkt dat mantelzorgers minder positief zijn over de combinatie werk en mantelzorg. (Bron: AWVN, 19 jul. 2017)

Mannelijke mantelzorgers vaker ondersteund dan vrouwelijke

Ruim een miljoen Nederlanders die in loondienst zijn, zeggen zorg en arbeid te combineren. Vooral onder werkende 50-plussers is het aandeel mantelzorgers groot; een vierde zorgt naast het werk nog voor iemand.

Ruim de helft van de mannen (56 procent) die werk en zorg combineren, geeft aan dat hun werkgever er op een of andere manier rekening mee heeft gehouden. Bij vrouwen is dat slechts 34 procent. In die gevallen toont de werkgever begrip, geeft extra verlof of is flexibel in werktijden. Een andere verklaring voor het verschil tussen de percentages mannen en vrouwen die door hun werkgever worden ondersteund, is het feit dat vrouwen vaker in deeltijd werken dan mannen. (Bron: Managersonline, 14 nov. 2017)

Aantal mantelzorgvriendelijke bedrijven verdrievoudigd

Stichting Werk&Mantelzorg heeft in 2017 aan 100 organisaties de Erkenning ‘Wij werken mantelzorgvriendelijk’ uitgereikt. Een groei van 200% ten opzichte van voorgaande jaren. Het totale aantal mantelzorgvriendelijke bedrijven en gemeenten in Nederland komt hiermee op 275. Het geeft aan hoe mantelzorgvriendelijk het Nederlandse bedrijfsleven is, maar er valt nog veel te winnen.

Werkgevers en organisaties die de combinatie werk en mantelzorg mogelijk maken, krijgen door Werk&Mantelzorg de Erkenning voor mantelzorgvriendelijke werkgever toegekend. De Erkenning is geen keurmerk, maar een beloning en aanmoediging om de combinatie werk en mantelzorg in de eigen organisatie te waarborgen. (Bron: AllesOverHR, 4 jan. 2018) 

In de toekomst veel minder mantelzorgers

In 1975 stond de zorgratio* voor Nederland nog op 30. Daarna zette een sterke daling in waardoor het cijfer in 2015 terecht is gekomen op 15. In de toekomst gaat de daling verder en zal in 2040 naar verwachting op 6 uitkomen. Dit betekent dat de zorgratio de afgelopen 30 jaren halveerde en de komende decennia nog sterker zal dalen.

* Zorgratio: Het aantal potentiële mantelzorgers voor elke 85-plusser.

Voorstel EU-richtlijn voor opname ouderschapsverlof van vier maanden door mantelzorgers

Nederland heeft tegen Europese voorstellen voor partner- en ouderschapsverlof gestemd. De voorgestelde richtlijn wordt echter gesteund door de meeste EU-landen waardoor nu verder onderhandeld zal worden met het Europees Parlement en de Europese Commissie.

Voor het ouderschapsverlof kunnen ouders maar ook mantelzorgers volgens de EU-richtlijn vier maanden opnemen. Minimaal anderhalve maand moet worden doorbetaald. Het Nederlandse recht op ouderschapsverlof bedraagt 26 keer het aantal uren dat per week wordt gewerkt en is onbetaald. (Bron: Hart van Nederland, 21 jun. 2018)

Combinatie mantelzorg en werk begint meer problemen op te leveren

De bedrijven doen volgens de werkgeversorganisaties wat ze kunnen om hun werknemers ruimte te bieden voor zorg, maar er zitten volgens hen grenzen aan wat mogelijk is. Vooral kleine bedrijven worstelen met een werknemer die minder inzetbaar is, zegt woordvoerder Mieke Ripken van de werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland. ‘Het werk moet worden gedaan, daar wordt een werknemer voor betaald. Werknemers zijn geen boemannen. Maar we moeten ervoor waken dat het probleem van de een automatisch het probleem van de ander wordt. 

Nederland vergrijst en het kabinet verwacht met de in 2015 doorgevoerde hervorming van de zorg dat mensen meer voor elkaar gaan zorgen: de participatiesamenleving. Daarnaast zijn meer ouderen en vrouwen gaan werken – uitgerekend de groepen die het vaakst mantelzorg verlenen. (Bron: De Volkskrant, 28 aug. 2018)

Lager opgeleiden zorgen beter voor elkaar dan hoger opgeleiden

Of het volgende 'mantelzorg' is niet geheel zeker. Feit is dat uit onderzoek bleek dat gemiddeld 41 procent van de lager opgeleiden iemand dagelijks of wekelijks te helpen, tegenover 28 procent van de hoog opgeleiden. Vooral in de 'zwaardere categorieën', zoals iemand gezelschap houden of helpen met aankleden of douchen, doen laag opgeleiden meer. Hoog opgeleiden scoren alleen beter in de categorie iemand helpen bij de administratie, financiën of de computer.

Er zijn geen grote verschillen naar regio. Wel blijkt dat men buiten de Randstad en op het platteland vaker helpt uit ‘noaberplicht’, terwijl men dat in de stad doet uit genegenheid of liefde. (Bronnen: ANP, I&O Research en Skipr, 23 nov. 2018)

Meer aandacht voor vervangende zorg bij mantelzorg

Voormalig staatssecretaris Clémence Ross-van Dorp wordt aangesteld als landelijke aanjager respijtzorg. Zij gaat zich inzetten om deze vorm van tijdelijke vervangende zorg te verbeteren en breder beschikbaar en bekend te maken voor mantelzorgers.

Respijtzorg is vervangende zorg waarbij iemand anders de zorg tijdelijk overneemt van een mantelzorger. Op die manier krijgt de mantelzorger even vrije tijd en kan op adem komen. In de praktijk blijkt dat de beschikbare respijtzorg niet altijd goed aansluit bij de wensen van de mantelzorger of degene waar hij of zij voor zorgt. Ook zijn mantelzorgers onvoldoende bekend met de mogelijkheden van respijtzorg en ervaren zij soms drempels om de zorg uit handen te geven. (Bron: Rijksoverheid, 1 feb. 2019)

Mantelzorger zoekt flexibele baas

Mantelzorgers met een baan hunkeren naar flexibelere werktijden en meer begrip van hun baas en collega’s. Het zou hun leven dragelijker maken. Dat blijkt uit een onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau dat zo’n 3800 werkende mantelzorgers vroeg naar hun kwaliteit van leven.

Mensen die naast hun baan een familielid, vriend of buur helpen verzorgen, vinden dat over het algemeen goed te combineren. Totdat die ‘mantelzorg’ meer dan acht uur in de week beslaat en gecombineerd moet worden met werken. Mensen die dat doen zijn veel minder tevreden over hun leven en ervaren grote tijdsdruk. Om het vol te houden zijn een meedenkende houding van de baas en mogelijkheden om flexibel te werken cruciaal.

Dit blijkt uit een onderzoek dat het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) deze woensdag publiceert, waarvoor onder meer 3.800 werkende mensen werden bevraagd. Het is één van de eerste grote onderzoeken naar mantelzorg, werk en de invloed op de kwaliteit van leven. (Bronnen: SCP, NRC en De Telegraaf, 13 feb. 2019)

Mantelzorg vraagt om maatwerk van werkgevers

Het aantal mensen dat niet deelneemt aan de arbeidsmarkt vanwege zorg voor een gezin of huishouden is vanaf 2008 met bijna een derde afgenomen. In 2018 gaven 211 duizend vrouwen en 12 duizend mannen zorgtaken als reden om niet te kunnen of willen werken. In 2008 ging het om 305 duizend vrouwen en 8 duizend mannen. De afgelopen vijf jaar bleef de omvang van deze groep vrijwel constant.

In 2018 behoorden 3,8 miljoen mensen van 15 tot 75 jaar niet tot de beroepsbevolking. Het gaat om degenen die geen betaald werk hebben, niet op zoek zijn naar werk, en/of niet op korte termijn beschikbaar zijn om te kunnen starten. Een groot deel hiervan, 1,5 miljoen, noemt hoge leeftijd als reden om niet te werken. De 223 duizend personen die aangaven niet te kunnen of willen werken omdat ze voor een gezin of een huishouden zorgen, vormden 6 procent van de niet-beroepsbevolking.

Daarnaast zijn er ook mensen die wel willen werken, maar een zorgreden opgeven waarom ze niet werken. Zij geven aan dat de combinatie van zorg en arbeid te grote druk geeft, dat ze geen geschikte betaalde kinderopvang kunnen vinden of dat schooltijden niet goed aansluiten. Van degenen met kinderen in de leeftijd tot 13 jaar ging het in 2018 om 20 duizend personen, van wie de meesten vrouw zijn (86 procent). (Bron: CBS, 13 aug. 2019)

Wel of geen beloning voor mantelzorg, of anders

De beloning voor mantelzorger loopt per gemeente sterk uiteen, een jaarlijkse vergoeding van € 200 of € 15 of een attentie (bijv. bos bloemen) of helemaal niets.

Tot 2015 konden mantelzorgers van het rijk op een zogeheten "mantelzorgcompliment" van € 200 aanspraak maken. Sinds de gemeentes dit van het rijk hebben overgenomen, gaat het alle kanten uit.
Belangenorganisatie Mantelzorg.nl zette in 2019 gegevens van een aantal gemeenten op een rijtje. In 42 gemeenten krijgen mantelzorgers niks, in 36 andere plaatsen kon de organisatie niks vinden over de manier waarop zulke vrijwillige hulpverleners toch een waardering namens de gemeente kunnen krijgen.

En tenslotte gemeente Utrecht: "In Utrecht wonen minstens 25.000 mantelzorgers. Steunpunt Mantelzorg Utrecht is de plek waar mantelzorgers, vrijwilligers, beroepskrachten en beleidsmakers elkaar ontmoeten. Hier kunt u kennis en ervaringen uitwisselen over mantelzorg. We verbinden en versterken, zodat mantelzorgers beter worden gehoord en beter worden ondersteund. Als mantelzorger kunt u zich gratis inschrijven bij het Steunpunt.

Zijn de reiskosten van openbaar vervoer, die ik als mantelzorger ontvang belast?

Reiskosten die u maakt voor de verzorging van een familielid zijn in bepaalde gevallen aftrekbaar voor de inkomstenbelasting. De omkeerregel is, dat wanneer kosten in principe aftrekbaar zijn, deze ook onbelast vergoed mogen worden.

De reiskosten die worden vergoed zijn dus niet belastbaar en hoeft u dus ook niet als inkomen op te geven, mits deze reiskosten niet bovenmatig zijn. De criteria hiervoor zijn of € 0,19 per km (heen en terug) of de kosten van openbaar vervoer.

Adviesaanvraag over de combinatie van werk en mantelzorg

De SER is gevraagd advies uit te brengen over de combinatie van werk en mantelzorg, nu en in de toekomst. Minister De Jonge van VWS doet dit verzoek mede namens Minister Koolmees van SZW. Zij verwachten het advies in het voorjaar van 2021.

Mantelzorg vormt een belangrijk fundament van de zorg. Ruim 4,5 miljoen mantelzorgers nemen maar liefst 70 procent van de zorg thuis voor hun rekening. De arbeidsparticipatie van deze groep die mantelzorg verleent is 70,1 procent. De combinatie van werk en mantelzorg is nu al een forse uitdaging. Dat wordt in de toekomst nog lastiger. De zorgvraag zal verder toenemen door vergrijzing en de stijgende levensverwachting. Daarnaast nemen de personeelstekorten in de zorgsector toe. Ook wordt van werknemers steeds meer flexibiliteit verwacht en zal men langer doorwerken.

Tegelijkertijd zijn er ook kansen om de zorg anders en beter te organiseren. Op allerlei manieren wordt bijgedragen aan het faciliteren van werkenden om werk en mantelzorg te combineren. Ook wordt van bestaande zorgverlofregelingen in de praktijk weinig gebruik gemaakt. (Bron: SER, 5 mrt. 2020)

Mantelzorgers in loondienst bij zorgorganisatie

Zorgorganisaties nemen voor het eerst mantelzorgers in loondienst, voor een paar uur per week. Ze spelen daarmee in op de vergrijzing en het oplopende personeelstekort onder zorgverleners. De mantelzorgers krijgen 10 tot 15 euro per uur om voor hun naaste te zorgen. (Bron en meer: De Volkskrant, 8 jul. 2020

Bij zorgbehoefte in de toekomst wil men niet altijd mantelzorg

Als mensen in de toekomst hulp nodig hebben in het huishouden vanwege een slechtere gezondheid,
wil de helft die graag van een bekende krijgen (mantelzorg). Hulp bij persoonlijke of medische verzorging ontvangt een meerderheid het liefst van iemand anders, zoals een medewerker van de thuiszorg, een vrijwilliger of particuliere hulp. Dat meldt het CBS op basis van nieuw onderzoek (CBS, 22 sep. 2020).

Respijtzorg

Respijtzorg betekent dat iemand de zorg overneemt van de mantelzorger. Bijvoorbeeld als de mantelzorger op vakantie gaat, of als hij of zij de zorg tijdelijk niet aan kan. Ook logeren of dagopvang is een vorm van vervangende zorg die de mantelzorger ontlast. Het kan gaan om professionele zorg, maar ook vrijwilligerszorg.

Onder welke zorgwetten valt respijtzorg?

Professionele respijtzorg kan vallen onder de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo, gemeente) of de Wet langdurige zorg (Wlz, zorgkantoor). In sommige aanvullende zorgverzekeringen is respijtzorg opgenomen.
U kunt terecht bij de gemeente als de zorgvrager zelf jeugdhulp of Wmo-ondersteuning krijgt. Vraag de gemeente naar de mogelijkheden.
U kunt terecht bij het zorgkantoor als de zorgvrager zelf een indicatie heeft voor zorg uit de Wlz.
Sommige zorgverzekeraars vergoeden respijtzorg geheel of gedeeltelijk binnen de aanvullende verzekering. Zie voor meer informatie: MantelzorgNL.

Meer informatie over respijtzorg

Voor meer informatie kunt u terecht bij:
MantelzorgNL: landelijke vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg.
Regelhulp.nl: informatie over ondersteuning van mantelzorgers.

Wie betaalt voor respijtzorg?

Respijtzorg is soms gratis, bijvoorbeeld als het om vrijwilligerswerk gaat. Als er wel kosten aan verbonden zijn, kun je die mogelijk vergoed krijgen vanuit de:
Wet maatschappelijk ondersteuning
Dit is mogelijk als de zorgvrager zelf ondersteuning krijgt vanuit de Wmo. In dat geval kun je respijtzorg aanvragen bij de gemeente. Hiervoor geldt een eigen bijdrage van maximaal 19 euro per maand.
Wet langdurende zorg
Als de zorgvrager zorg vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz) krijgt via een persoonsgebonden budget (pgb), kan vanuit datzelfde budget. Het zorgkantoor moet voor de aangevraagde pgb-logeeropvang de zorgbeschrijving en het zorgcontract goedkeuren.
Jeugdwet
Kinderen met een beperking, stoornis of aandoening kunnen in aanmerking komen voor logeeropvang in een instelling. Je kunt hiervoor een aanvraag doen bij je gemeente.
Zorgverzekeraar van jou of van de hulpvrager
Door de zorgverzekeraar. Sommige zorgverzekeraars vergoeden vervangende zorg of een mantelzorgarrangement geheel of gedeeltelijk vanuit de aanvullende verzekering

Online aangifte erfbelasting 2021 beschikbaar

Online aangifte van de erfbelasting (mantelzorgvrijstelling) is vanaf juni 2021 beschikbaar. De Belastingdienst legt in vier stappen uit hoe online aangifte erfbelasting moet worden gedaan. (Bron: Belastingdienst, 15 mrt. 2021

Mantelzorg en werk: de kans op overbelasting is groot. Verlofregelingen kunnen verlichting bieden

1,8 miljoen Nederlanders combineren werk met zorg voor een naaste. Deze groep werkende mantelzorgers zal de komende decennia hard groeien van 1,8 miljoen nu tot tot 2,1 miljoen in 2040, blijkt uit cijfers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Een belangrijke reden is de vergrijzing, waardoor de vraag naar mantelzorg naar verwachting met 70 procent stijgt.

“Om dit op te vangen moeten meer mensen mantelzorg gaan leveren. Daarnaast kan dit betekenen dat mantelzorgers intensievere zorg gaan geven of voor meerdere personen tegelijk gaan zorgen”, zegt het RIVM. Het instituut voorziet dat deze extra mantelzorg voor een groot deel bij werkenden terechtkomt. De kans op overbelasting is daardoor groot.

Mantelzorg laat zich niet altijd plannen buiten de werktijden om. Er zijn verschillende regelingen die het voor een werknemer mogelijk maken om onder werktijd zorgtaken uit te voeren. Deze verlofregelingen kunnen verlichting bieden:

1. Calamiteitenverlof

Wanneer er acuut hulp moet worden geboden, kan de mantelzorger calamiteitenverlof opnemen. De regels in het kort:
  • Als werkgever ben je verplicht een redelijk verzoek om calamiteitenverlof te honoreren.
  • De werknemer moet het verlof zo snel mogelijk melden en daarbij aangeven hoelang het verlof naar verwachting duurt
  • Er geldt geen maximum aantal uren per jaar.
  • Alle werknemers hebben het recht om calamiteitenverlof aan te vragen, ook wanneer ze nog in hun proeftijd zitten of wanneer ze een tijdelijk contract hebben.
  • In principe wordt het loon door tijdens het calamiteitenverlof, tenzij hierover andere afspraken staan in de cao.

2. Zorgverlof

Zorgverlof kent twee vormen: kortdurend en langdurend zorgverlof.

Kortdurend zorgverlof
Wanneer de medewerker enkele dagen zorg moet verlenen aan een naaste, kan hij daarvoor kortdurend zorgverlof opnemen. Dit zijn de regels:
  • Een werknemer mag per jaar maximaal twee keer het aantal uren dat hij per week werkt opnemen als kortdurend zorgverlof. 
  • Deze uren mogen in één keer of verspreid over het jaar worden opgenomen.
  • Het jaar gaat in op de eerste dag van het verlof.
  • De werknemer mag het verlof alleen opnemen in overleg met de werkgever, maar de werkgever mag het alleen weigeren wanneer het verlof ernstige problemen veroorzaakt voor de organisatie.
  • Tijdens het kortdurend zorgverlof heeft de werknemer recht op minimaal 70 procent van zijn loon. 

Langdurig zorgverlof
Werknemers die langere tijd zorg moeten verlenen aan een ernstig zieke naaste, kunnen een beroep doen op langdurig zorgverlof.
  • Een werknemer heeft per jaar recht op maximaal zes keer het aantal uren dat hij per week werkt.
  • De werknemer moet het langdurig zorgverlof minimaal twee weken van tevoren schriftelijk aanvragen.
  • De verlofuren mogen gespreid worden opgenomen.
  • Als werkgever mag je vragen om aanvullende informatie om te beoordelen of het langdurig zorgverlof terecht is aangevraagd. Denk bijvoorbeeld aan een doktersverklaring.
  • Tijdens langdurig zorgverlof heeft de werknemer geen wettelijk recht op doorbetaling van salaris.
  • Tijdens onbetaald verlof bouwt de werknemer geen vakantiedagen op.

3. Wet flexibel werken

De Wet flexibel werken geeft werknemers het recht om in deeltijd werken. Er zijn wel enkele voorwaarden.
  • De werknemer moet minimaal 26 weken in dienst zijn voor hij een verzoek kan indienen om zijn arbeidsduur aan te passen
  • De aanvraag moet ten minste twee maanden voor de ingangsduur worden ingediend.
  • Alleen bedrijven met minimaal tien werknemers vallen onder de Wet flexibel werken.
  • In het verzoek om aanpassing van de arbeidsduur moet de werknemer aangeven wat de datum van ingang is en, indien van toepassing, de omvang van de aanpassing en de spreiding van de uren.
  • Als werkgever moet je uiterlijk een maand voor de beoogde ingangsdatum reageren op het verzoek van de werknemer. Doe je dit niet, dan wordt de aanpassing doorgevoerd overeenkomstig het verzoek.
  • Wanneer de werkgever het verzoek om aanpassing van de arbeidsduur afwijst, moet een werknemer een jaar wachten voor hij een nieuwe aanvraag kan indienen.
De Wet flexibel werken kent een hardheidsclausule. Wanneer een werknemer door onvoorziene omstandigheden – bijvoorbeeld de geboorte van een gehandicapt kind – om een ogenblikkelijke aanpassing verzoekt, dan gelden de formele eisen niet. De werkgever mag dan alleen weigeren wanneer zwaarwegende bedrijfsbelangen in het geding komen door de aanpassing van de arbeidsduur.