Gevaarlijk werk

Datum laatste wijziging: 24 september 2019  |  Trefwoorden: ,

Inhoud

  1. Begrip en oorzaken
  2. Organisatie
  3. Cijfers 2013
  4. Enquête
  5. Gevaarlijke jobs die goed betalen
  6. Meeste bedrijfsongevallen bij metaalwerkers en bouwvakkers
  7. Veel ongelukken bij werken met heftruck
  8. Sterke toename ongelukken 2016
  9. Nederland telt binnen Europa minste dodelijke ongevallen van werkenden
  10. Bouw negeert adviezen OVV
  11. Veiligheidsvoorschriften te vaak niet uitgelegd
  12. Utrechtse bouwplaats bron van overtredingen
  13. Doden in de bouw
  14. Werken in de agrarische sector gaat te vaak mis
  15. Bezorgbrommers rijden 6 keer vaker schade dan privébrommers
  16. Vaker gerommel met bewijs na ernstige arbeidsongevallen
  17. Veilig thuis komen van je werk is een recht, geen gunst
  18. De tien gevaarlijkste beroepen

Begrip en oorzaken

Alle werkzaamheden kunnen gevaarlijk worden wanneer de risico's worden onderschat. Het is dus van belang steeds alert te zijn op veiligheid en alle regelgeving omtrent veilig werken in acht te nemen.

Wetten, regels, voorlichting en instructies zijn niet voldoende om alle oorzaken van bedrijfsongevallen weg te nemen. Veiligheid hoort een vanzelfsprekend onderdeel te zijn van ieders werkwijze, net zoals het vanzelfsprekend moet zijn om elkaar aan te spreken op onveilig gedrag.

De belangrijkste oorzaken van bedrijfsongevallen zijn:
  1. gebrek aan kennis en ervaring
  2. onderschatting van de risico's
  3. stress en vermoeidheid
  4. onvoldoende motivatie
  5. het werken met onjuiste apparatuur en gereedschappen
  6. verkeerde werkmethoden volgen

Organisatie

Gevaarlijk werk is een belangrijk aandachtsgebied van de Inspectie SZW. Die controleert of werkgever en werknemers zich houden aan de Arbowet en alle regelgeving die daaruit voortkomt. Bedrijfsongevallen moeten altijd bij de Inspectie SZW worden gemeld als er sprake is van een dodelijke afloop, ziekenhuisopname binnen 24 uur of blijvend letsel. Afhankelijk van de situatie kan de Inspectie SZW het ongeval onderzoeken en zal dan een rapport maken over haar bevindingen. Hoe heeft het ongeval kunnen ontstaan, wat waren de oorzaken, wie zijn in gebreke gebleven en wat zijn daarvan de consequenties?

Cijfers 2013

In 2013 liepen 458 duizend werknemers lichamelijk letsel of geestelijke schade op door een ongeval tijdens het werk. Dat komt overeen met 1 op de 15 werknemers in Nederland.

In 2013 had 5,3 procent van de vrouwen een arbeidsongeval, bij mannen was dat 7,6 procent. Dit verschil komt doordat mannen vaker gevaarlijk werk doen dan vrouwen. Sinds 2005 is het aandeel arbeidsongevallen bij mannen licht gedaald. Bij vrouwen nam het aandeel aanvankelijk toe, maar bleef sinds 2008 vrij stabiel. Deze ontwikkelingen hangen samen met de afname van het aantal werkzame mannen in de bouw sinds 2001 en met de toename van het aantal werkzame vrouwen in de gezondheidszorg en overheid in de periode 2001-2008.

In 2013 had 8,2 procent van de werknemers tot 25 jaar een arbeidsongeval met letsel opgelopen. Dat is bijna anderhalf keer zo veel als bij de werknemers van 25 jaar of ouder. Werknemers tot 25 jaar verzuimden daarentegen minder vaak na een arbeidsongeval. Slechts 1 op de 3 bleef een dag of langer thuis van het werk. Jongeren zijn relatief vaak werkzaam in de horeca. In die bedrijfstak gebeuren relatief veel arbeidsongevallen, maar die leiden meestal niet tot verzuim van een dag of langer.

De meeste arbeidsongevallen deden zich voor bij werknemers in de horeca, circa 12 procent was slachtoffer van een ongeval. Ook in de bouw is het aandeel met ruim 8 procent hoger dan gemiddeld. (Bron: CBS, 22 jul. 2014)

Enquête

Ongeveer twee op de tien werknemers heeft wel eens te maken met gevaarlijk werk. Vooral werknemers in de sector openbaar bestuur ervaren dat zij regelmatig gevaarlijk werk moeten doen. Dat blijkt uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2013 van TNO en CBS.

Van de in totaal ruim 23 duizend respondenten geeft 3,7 procent aan regelmatig gevaarlijk werk te moeten doen en 16,1 procent soms. Mannen hebben naar eigen zeggen vaker te maken met gevaarlijk werk dan vrouwen. Van de mannelijke respondenten moet 26,7 procent regelmatig of soms gevaarlijk werk doen. Bij de vrouwen is dat 12,1 procent.

In de bedrijfstakken openbaar bestuur, bouwnijverheid en vervoer en opslag hebben de werknemers het meest te maken met gevaarlijk werk. In financiele instellingen en de bedrijfstak informatie en communicatie hebben werknemers het minst met gevaarlijk werk te maken. (Bron: ARBO Magazine, 13 mei 2014)

Gevaarlijke jobs die goed betalen

Het is niet zo dat de meest gevaarlijke banen helemaal niet rendabel zijn. Er zijn een aantal carrière-mogelijkheden die kunnen worden gelabeld als gevaarlijke banen die goed voldoende te betalen voor de werknemer tot een respectabele leven te leiden. Samen met een aanvaardbare hoeveelheid per jaar salaris, zijn deze banen die goed betalen meestal geassocieerd met onjuiste en risicovolle arbeidsomstandigheden.

Een overzicht van gevaarlijke banen die goed betalen, is te vinden op de site van carrière. Red: Let niet op het Nederlands.

Meeste bedrijfsongevallen bij metaalwerkers en bouwvakkers

In 2015 had 5,1 procent van de werknemers die metaalarbeider of machinemonteur zijn en 4,8 procent van de bouwarbeiders een arbeidsongeval met ten minste een dag verzuim. Gemiddeld voor alle werknemers was dat 1,4 procent. Andere beroepsgroepen waarin werknemers vaak slachtoffer zijn van een arbeidsongeval en dan een of meer dagen niet kunnen werken zijn voedselverwerkende beroepen (zoals slagers), bestuurders van voertuigen, bedieners van mobiele machines, tuinders, akkerbouwers en veetelers.

Verder bleek dat mannen vaker een gevaarlijk beroep hebben dan vrouwen. In negen van de tien beroepsgroepen waarin het vaakst ongelukken gebeuren zijn meer mannen dan vrouwen werkzaam. (Bron: CBS, 19 jul. 2016)

Veel ongelukken bij werken met heftruck

In 2016 vielen er in de eerste 7 maanden van het jaar in Nederland al 7 dodelijke slachtoffers bij een heftruckongeval. Heftruck Nederland toont tips voor veilig werken met een heftruck in een infographic.

Sterke toename ongelukken 2016

Het aantal arbeidsongevallen is sterk toegenomen in 2016, waarbij van elke 15 werknemers er 1 betrokken is bij een ongeval op de werkvloer. Maar wat zijn dan de oorzaken van arbeidsongevallen? En op welke werkplekken en bij welke beroepen komen arbeidsongevallen het meest voor? Met dank aan VCAcursus zijn feiten en cijfers op een rijtje gezet, hun infographic 'Heb jij een gevaarlijk beroep?' laat aan duidelijkheid niets te wensen over.

Nederland telt binnen Europa minste dodelijke ongevallen van werkenden

Per 100.000 werkenden telde Nederland 1 dodelijk ongeval. Griekenland (1,2), Finland (1,2 in 2013) Duitsland (1,4), Zweden (1,5) en UK (1,6) scoorden eveneens laag. Roemenië (7.1) daarentegen kende de meeste dodelijke ongelukken. (Bron: Eurostat, 27 apr. 2017)

Bouw negeert adviezen OVV

De bouw negeert steevast de adviezen van de Onderzoeksraad voor Veiligheid, blijkt uit onderzoek van het vakblad Cobouw. Het signaal van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) is verontrustend. ''Sinds de oprichting in 2005 onderzocht de OVV zeven vergelijkbare bouwdrama's. Het voornaamste doel van deze onderzoeken is het trekken van lering en voorkoming van herhaling''.

Vooral als grote bouwbedrijven kleinere partijen inhuren, wil de aansprakelijkheid van een project nog wel eens diffuus worden. Vier punten van zorg keren volgens de OVV steeds terug:
  • gebrekkige coördinatie van de werkzaamheden
  • diffuse verdeling van de verantwoordelijkheden
  • onvoldoende veiligheidsbesef
  • onvoldoende toetsing van de risico's
(Bron: About HRM, 20 dec. 2017)

Veiligheidsvoorschriften te vaak niet uitgelegd

Onderschatting van risico's, stress en vermoeidheid en gebrek aan kennis en ervaring zijn de belangrijkste oorzaken voor ongevallen op de werkvloer. Tijdelijke werknemers, anderstaligen en jongeren lopen daarbij het meeste risico.

Uit recent onderzoek van Manutan onder medewerkers blijkt dat veel ongevallen voorkomen kunnen worden. Slechts 61 procent van de ondervraagden op de werkvloer geeft aan dat de veiligheidsvoorschriften aan iedereen goed uitgelegd worden. "Dat is veel te weinig," stelt Jan Piet van Dijk, Director Operations Benelux en Veiligheidscoordinator bij Manutan. "Het betekent dat ruim een derde van de medewerkers zonder goede voorlichting aan het werk gezet wordt." (Bron: Managers on Line, 10 jan. 2018)

Utrechtse bouwplaats bron van overtredingen

Op de Utrechtse bouwplaats Leidscherijn-centrum heeft de Inspectie SZW verschillende overtredingen geconstateerd. Zo was op een aantal plaatsen de veiligheid van de bouwvakkers in het geding. Ook wordt onderzoek gedaan naar onderbetaling en te lange werktijden.

Op de bouwplaats werken gemiddeld per dag ruim 800 bouwvakkers in dienst van verschillende bouwbedrijven en onderaannemers. Het gaat hier om utiliteitsbouw in de afbouwfase. Begin februari vond er een arbeidsongeval plaats waarbij een bouwvakker zwaar gewond werd. Hij stond op een rolsteiger die uit elkaar viel. Tijdens het ongevalsonderzoek constateerde de arbeidsinspecteur dat veel zaken niet op orde waren. Zo heeft hij ter plaatse werkzaamheden stilgelegd in verband met valgevaar.

Voor de Inspectie SZW waren deze bevindingen genoeg redenen om dinsdag 27 februari een grootschalige controle te houden. Er werd niet alleen gecontroleerd op veilig en gezond werken, maar ook op eerlijk werken. (Bron: Min. SZW, 28 feb. 2018)

Doden in de bouw

Het aantal ongelukken in de bouw waarbij iemand om het leven is gekomen, is de laatste twee jaar verdubbeld. Dit blijkt uit cijfers van de Inspectie SZW. Vorig jaar kwamen in Nederland 20 bouwvakkers om het leven. In 2016 waren dat er nog 16 en het jaar daarvoor 9.

In de afgelopen 8 jaar vielen er 162 doden in de bouw en dat is bijna 30 procent van alle dodelijke bedrijfsongelukken. Het aantal ongelukken in de bouw waarbij iemand om het leven is gekomen, is de laatste twee jaar verdubbeld. Dit blijkt uit cijfers van de Inspectie SZW. Vorig jaar kwamen in Nederland 20 bouwvakkers om het leven. In 2016 waren dat er nog 16 en het jaar daarvoor 9. In de afgelopen 8 jaar vielen er 162 doden in de bouw en dat is bijna 30 procent van alle dodelijke bedrijfsongelukken.

De toename komt vooral doordat er veel meer onderaannemers, zzp’ers, buitenlandse krachten en niet-gekwalificeerd personeel op de bouwplaatsen werken. Dat leidt tot onveilige situaties. Volgens de inspectie was er voorheen altijd maar één grote aannemer met één veiligheidscoördinator, maar nu is daar geen sprake meer van en dat leidt tot grote problemen. FNV Bouw beaamt dit ook. Via hun meldpunt komen er nog steeds klachten binnen over onregelmatigheden rond steigerbouw, het gebruik van apparatuur en niet-gekwalificeerd personeel. (Bronnen: Inspectie SZW & BG Magazine, 27 mrt. 2018)

Werken in de agrarische sector gaat te vaak mis

In 2017 werden 93 werknemers in de agrarische sector slachtoffer van een ernstig arbeidsongeval. Ook overtraden bedrijven regelmatig de regels over arbeidstijden, het minimumloon en vakantiegeld.

Alleen al bij de loonwerkbedrijven constateerde de inspecteurs 336 overtredingen. Die gingen vooral over de machineveiligheid. Vaak worden bewegende onderdelen niet afgeschermd waardoor werknemers door de machine gegrepen kunnen worden. In de paddenstoelenteelt is bij meer dan twee derde van de bedrijven opgetreden. Bij vrijwel al de geïnspecteerde bedrijven lopen de werknemers gezondheidsrisico’s door fysieke overbelasting. In pluimveebedrijven is er gevaar voor medewerkers door blootstelling aan agrarisch stof en onveilige machines of heftrucks. (Bron: Manageronline, 18 jul. 2018)

Bezorgbrommers rijden 6 keer vaker schade dan privébrommers

Bestuurders van bezorgbrommers hebben veel vaker een ongeluk dan andere bromfietsers. Volgens Veilig Verkeer Nederland rijden de bezorgkoeriers bijna zes keer vaker schade. Bovendien ligt het gemiddelde schadebedrag ook nog eens 75% hoger.

Het gedrag in het verkeer, zoals afleiding, te hoge snelheid of het niet verlenen van voorrang, is vaak de oorzaak van ongevallen, blijkt volgens VVN uit analyses van bromfietsongevallen. "Het feit dat brom- en snorfietsen evenwichtsvoertuigen zijn die de berijder geen bescherming bieden bij een ongeval draagt ook bij aan het hoge ongevalsrisico van brom- en snorfietsers.

Omdat gedragsfactoren de meest voorkomende oorzaken zijn, ligt het voor de hand de oplossing te zoeken in het bewuster maken van de bezorgkoeriers van de gevaren. Daarom ontwikkelde de Vereende samen met partner Veilig Verkeer Nederland 5 gouden regels voor bezorgkoeriers, in straattaal:
  • Ik gass ’m rustig en hou me aan de stiffe regels
  • Ik ga niet te ham
  • Ik timer rustig bij ieder rood licht of zebrapad
  • Ik leb of ijk niet naar me phonna tijdens het rijden
  • Ik draag een helm en doe ’m stav
(Bronnen: RTV Utrecht en Findinet, januari 2019)

Vaker gerommel met bewijs na ernstige arbeidsongevallen

Na ernstige arbeidsongevallen wordt er vaker gerommeld met bewijsmateriaal, constateert Sylvia Kubicz, officier van justitie bij het Functioneel Parket. Heel zorgelijk, vindt zij. “De waarheid komt altijd boven tafel.” In een nieuwe ‘aanwijzing’ legt het OM bij strafrechtelijke vervolging nu meer nadruk op verwijtbaarheid.

Een nieuwe aanwijzing van het Openbaar Ministerie over de handhaving Arbeidsomstandighedenwet en Arbeidstijdenwet (2018A006), per 1 oktober 2018 van kracht, “relateert de inzet van strafrechtelijke middelen bij de strafrechtelijk te handhaven overtredingen van de Arbowet bij ernstige arbeidsongevallen niet meer alleen aan de ernst van de gevolgen (dodelijke afloop) maar mede aan het (verwijtbare) gedrag van de overtreder.” Met andere woorden: er wordt bij de beslissing om strafrechtelijk te vervolgen meer dan voorheen gekeken of een ongeval verwijtbaar is. (Bron en meer: Arbo-online, 29 jan. 2019)

Veilig thuis komen van je werk is een recht. Geen gunst

Kitty Jong, vicevoorzitter van de vakbond FNV, somt de jaarlijkse cijfers op (29 april 2019):
  • Circa 70 doden bij een ongeval tijdens het werk.
  • Bijna 4400 ongevallen met letsel.
Dat zijn de aantallen die officieel zijn gemeld, maar niet alles wordt door werkgevers gemeld bij de inspectie. „Het aantal zou in deze tijd moeten dalen. Maar het aantal meldingen stijgt. En het aantal doden neemt toe”, zegt ze. „Het is onacceptabel. Veilig thuis komen van je werk is een recht. Geen gunst. Maar er is vaak geen volledig beeld van de risico’s die werknemers lopen.”

De meeste ongelukken doen zich voor in de bouw. Daarna volgen vervoer, opslag en de industrie.

De tien gevaarlijkste beroepen

In 9 van de 10 beroepen waarin werknemers het vaakst aangeven gevaarlijk werk te verrichten, werken meer mannen dan vrouwen. Als bouwarbeider, elektricien of elektronicamonteur, metaalarbeider of machinemonteur zijn vrijwel alleen maar mannen werkzaam. Alleen in beroepen in de persoonlijke dienstverlening werken meer vrouwen dan mannen. Hiertoe behoren onder andere kelners en kappers. 

De 10 gevaarlijkste beroepen zijn:
  1. Bestuurders voertuigen en bedieners mobiele machines
  2. Beveiligingswerkers
  3. Bouwarbeiders
  4. Elektriciens en elektronica monteurs
  5. Metaalarbeiders, machine monteurs
  6. Voedselverwerkende beroepen en overige ambachten
  7. Productiemachinebedieners en assemblage medewerkers
  8. Vakspecialisten natuur en techniek
  9. Tuinders, akkerbouwers en veetelers
  10. Medewerkers persoonlijke dienstverlening
(Bron: CBS, 24 sep. 2019)


Ga terug naar subrubriek Arbeidsomstandigheden.