Is de vergrijzing een zegen of een ingebeelde ramp en slepen we ons naar de pensioeningang?

Opinie  |  ma 3 nov 2025  |  Bron: HR-kiosk & CBS  |  Auteur: Andries Bongers  |  Trefwoorden: Vergrijzing, VUT, 65 jaar, Zwaar werk, Werk-privé balans, Ziekteverzuim, Bejaardenhuizen, 1927

Is de vergrijzing een zegen of een ingebeelde ramp?

Dat mensen steeds ouder worden is geen fenomeen van de laatste tijd, dat gebeurt al eeuwen lang. In de Middeleeuwen was de gemiddelde levensverwachting voor mannen 45 jaar en voor vrouwen tussen de 30 en 40 jaar. In dit gemiddelde zijn niet de kindersterfte in meegerekend. Dat mensen (met uitzonderingen) niet zo oud werden lag aan de slechte hygiëne en gebrekkige kennis van de geneeskunde en het menselijk lichaam. Ook de leef- en werkomstandigheden van arbeiders was overwegend slecht.
Door de eeuwen heen verbeterden de omstandigheden, maar dat ging wel heel langzaam. Ook de vele oorlogen hadden invloed op de levensverwachting.

In 1927 van 70 naar 65 jaar

Een belangrijk jaartal heb ik al vele keren aangehaald en dat is 1927. Toen besloot de toenmalige Tweede Kamer om de pensioengerechtigde leeftijd van 70 jaren terug te brengen naar 65 jaar.
Veel arbeiders (voornamelijk mannen) hadden ook nog zwaar werk en werkten minstens 6 dagen per week. Een karig pensioen werd toen uitbetaald door de Rijksverzekeringsbank (later SVB).
Meer dan 100 jaren was de pensioengerechtigde leeftijd 65 jaar, terwijl de levensverwachting sinds 1927 met meer dan 10 jaren is toegenomen.

Het aandeel ouderen in de bevolking stijgt, met aanzienlijke gevolgen voor de samenleving

Maar zijn de gevoelsmatige waarnemingen niet een gevolg van het feit dat we juist al 100 jaar een mijlpaal hebben gezet bij 65 jaar. Terwijl we steeds ouder worden. We kunnen, met een enkele uitzondering, ook fysiek op latere leeftijd nog steeds een bijdrage aan de economie (maatschappij) leveren?
Waarom hebben zoveel mensen het zwaar en moeilijk en belanden zij met een burn-out buiten het arbeidsproces.
Waarom is het ziekteverzuim zo hoog en vooral in omgevingen waar nauwelijks zwaar werk is? Nog steeds is N.B. het ziekteverzuim in de Horeca en bij de Vuilnisophaaldienst en het MKB het laagst. ZZP-ers gunnen zich zelf al helemaal geen ziektedagen. Reden?

De VUT-regeling vanwege jongeren

Vanwege een te grote werkloosheid onder jongeren werd onder grote druk van de vakbonden de VUT-regeling ingevoerd.
Werknemers konden al tussen de 55 en 60 jaar met vroegpensioen om plaats te maken voor jongeren. Dat was althans het uitgangspunt. Dus niet om ouderen eerder met pensioen te laten gaan!
De regeling, goedbedoeld, is nooit een succes geworden. Jongeren kwamen sowieso wel aan een baan. Wat wel gebeurde is dat er een sfeer ontstond, waarbij velen gingen denken en het ook zo voelden dat je het eigenlijk niet tot je 65ste kon volhouden. Voor een paar beroepen met echt zwaar werk was dat terecht, maar zelfs ambtenaren gingen profiteren van de VUT en soms nog met een riante financiële regeling. Nee werken tot je 65ste dat was “not done”.

Werk-Privé balans

En toen kwamen er ook nog arbeidsfilosofen en -psychlogen, die vonden dat er een betere balans moest zijn tussen privé en arbeid. Veel arbeid ging namelijk ten koste van het privéleven. Deze mening neemt door de jaren heen toe, waarbij het privéleven voor menigeen belangrijker is geworden en het werk daar geen afbreuk aan mag doen.
In veel gezinnen werken man en vrouw samen nog maar 5 dagen en is 3 dagen de norm voor een werkweek geworden. Dat heeft een enorme invloed op de arbeidsproductiviteit, vooral voor beroepen, waarbij de aanwezigheid vooral in de Zorg en het Onderwijs maatstaf is.

We worden steeds ouder, maar groeien niet mee

Futurologen voorspelden een toekomst van een steeds ouder wordende Nederlander. Onder veel kritiek wordt gepoogd om de pensioengerechtigde leeftijd mee te laten stijgen met de levensverwachting. Bij deze protesten wordt vergeten, dat jongelui ook steeds later aan het arbeidsproces gaan deelnemen en meestal niet eens 45 arbeidsjaren halen. Dus als je later instapt is het toch niet zo gek, als je ook wat later er mee stopt?
Op 1 januari 2024 telde Nederland ongeveer 3,68 miljoen inwoners van 65 jaar en ouder, wat neerkomt op ongeveer 20,5% van de totale bevolking. Dit percentage is de afgelopen  decennia gestaag toegenomen. In 1990 was dit nog slechts 12,8%.
De vergrijzing wordt gekenmerkt door een toenemend aantal ouderen, vooral onder 80-plussers, waarvan het aantal naar verwachting zal verdubbelen van 1 miljoen in 2024 naar 2 miljoen in 2040. Zie de grafiek

Pensioen is eindelijk genieten

Voor diegene die met pensioen gaat, wordt vaak gezegd, dat deze nu eindelijk van zijn welverdiende pensioen gaat genieten, alsof je van je werk niet kunt genieten.

Ik krijg deze vraag ook (overigens steeds minder) wanneer ga jij nou eens genieten? Nou ik geniet van mijn leven en werk nog steeds op mijn 84ste.

Afgeschaft of uitgesteld?

Een van de grootste misvattingen is dat de Bejaardenhuizen zijn afgeschaft. De ouderen zouden langer thuis kunnen blijven, ja daar is helemaal niks mis mee, maar men had gewoon de instroom van ouderen (mijn oma ging met 65 naar een bejaardenhuis) naar 80 jaar of ouder moeten verschuiven. Niet dat dat de woningnood zou opheffen, maar ook kleine beetjes helpen.

Waarom kan werken niet gewoon leuk zijn?

Er zijn werkgevers, die al jarenlang hun best doen om het werknemers naar de zin te maken. Gezond voedsel in de kantine, 4 dagen werken en 5 betalen, een goed budgetsysteem, thuiswerken, een auto van de zaak, een prima pensioenregeling en uitjes met en van de zaak onder het mom van teambuilding. Maar kennelijk is dat niet genoeg.
Maar waar blijft de uitdaging van het werk? De wetenschap iets nuttig te presteren, iets maken waar je trots op kunt zijn of waar je anderen blij mee kunt maken of beter.
Een ander te helpen in zijn carrière. Zelf heb ik 23 studenten (HBO en Universiteit)  intensief begeleid in hun afstuderen en genoot en leerde daar zelf ook veel van.
Lees meer