De nieuwe wet zorgt ervoor dat we nu een groot personeelstekort hebben

Opinie  |  ma 15 sep 2025  |  Bron: HR-kiosk & Brisk  |  Auteur: Andries Bongers  |  Trefwoorden: Wet op de verzekeringsplicht, Gezagsverhouding, Handhavingsmoratorium, Convenant, Eigenrisicodrager, Schijnzelfstandigen, ZZP-er, Privatisering

Nieuwe wet, hoezo?

In een Tv-interview verklaart een leidinggevende in de Zorg dat de nieuwe wet de oorzaak is van het toenemende personeelstekort.

Ik doe een laatste poging om nog eens een keer uit te leggen dat er helemaal geen sprake is van een nieuwe wet, maar van een oude wet die nog steeds niet wordt gehandhaafd en vervolgens in een nieuw jasje wordt gestopt om te verbloemen, dat we al bijna 20 jaar de wet niet naleven, niet controleren en niet handhaven.

De oorzaak van de verwarring

De Belastingdienst had dat vanaf 2006 moeten handhaven, maar deze dienst gedraagt zich al tientallen jaren volledig autonoom en bepaalt zelf wel hoe een wet moet worden uitgelegd en toegepast. Daar ligt de grootste oorzaak van de verwarring, die vervolgens leidt tot verontwaardiging, omdat velen, de historie niet kennen en vanuit hun eigen situatie een mening hebben.
In die verontwaardiging gaan “amateurs” uit de Tweede Kamer in mee en zorgen voor nog meer verwarring. “Niemand snapt de regels meer”, verzucht een leidinggevende in de zorg.
Er is langzamerhand een kakafonie van geluiden ontstaan van “deskundigen”, die wel even de wet zullen uitleggen of hoe de wet zou moeten zijn. Maar niemand die het aandurft om de oorzaak van alle verwarring, te benoemen.

Hoe lang bestaat de wet al?

Iedereen die beweert dat de wet nieuw is, mist historische kennis van de wetgeving
De wet op de verzekeringsplicht bestaat namelijk al minstens 65 jaar
De wet bepaalde vanaf die tijd wie wel niet verzekerd was voor de sociale wetten. Drie belangrijke criteria waren;

1. Gezagsverhouding
2. Persoonlijke dienstverrichting
3. Loon

Recht op een ww-uitkering

Jurisprudentie uit de jaren ’70 bepaalde o.a. dat er geen gezagsverhouding kon spelen tussen man en vrouw of ouders en kinderen in de werkrelatie.
Dat was ook echt nodig, omdat als aan de 130-dagen-eis om in aanmerking te komen voor WW, niet werd voldaan, dan bestond er wel recht op WW indien:

• Of in de periode van zes weken onmiddellijk voorafgaande aan de werkloosheid op tenminste 30 dagen werd gewerkt!
• Of in de twaalf maanden voor de werkloosheid op tenminste 65 dagen werd gewerkt

Als je deze eisen vergelijkt met de eisen die nu gesteld worden, kwam indertijd vrijwel iedereen in aanmerking voor de WW.

Uitwas en profiteren

Er waren meteen gezinnen die probeerden te profiteren of misbruik gingen maken van deze minimale wetgeving, Mannen (DGA) (toen nog) namen hun vrouw in dienst en betaalden een behoorlijk salaris en droegen de verschuldigde premies af. Na 6 weken werd de vrouw ontslagen en zou dan een ww-uitkering van een half jaar kunnen krijgen. Vanaf dat moment werd, op basis van de reeds lang bestaande wet op de verzekeringsplicht, nog nadrukkelijker gekeken of er wel een gezagsverhouding was; m.a.w. was de werkloze wel werknemer in de zin van de verzekeringswet.

Steeds uitstel van handhaving en geen controle

T/m 2005 werd de wet door het GAK/UWV jaar in jaar uit gehandhaafd.
In een convenant (Tweede Kamer, UWV, Belastingdienst) werd in 2005 besloten dat de Belastingdienst de controle en handhaving voor dit onderdeel van de wet ging uitvoeren en tevens de heffing en premies ging innen.
De Belastingdienst heeft de controle op de verzekeringsplicht echter bewust niet gedaan en heeft haar eigen regels verzonnen (de VAR-verklaring, de omgekeerde wereld, waarbij iemand als zelfstandige kon worden aangemerkt).
Diverse bewindslieden w.o. Wiebes en Koolmees hebben geprobeerd d.m.v. een zogenoemde nieuwe wet DBA weer te gaan handhaven, maar hebben dat jaar over jaar uitgesteld en voor zich uitgeschoven. De Belastingdienst heeft na eerst meerdere keren gedreigd te hebben om toch te gaan handhaven, uiteindelijk een handhavingsmoratorium (overgangsperiode) uitgesproken, waarbij tot 1-1-2025 niet zou worden gehandhaafd en tot die datum geen boetes zouden worden opgelegd.

In de Zorg een tussenoplossing, die geheel los staat van de wetgeving

In de Zorg hebben ze een nieuwe tussentijdse regeling verzonnen dat je als zzp’er in de zorg in 2024 maximaal zeven maanden aan dezelfde opdracht mocht werken en maximaal 28 uur per week voor dezelfde opdrachtgever. Ook werd het tarief als zzp’er vanaf 1 juli gekoppeld aan de cao-lonen, en mag je niet meer dan 70% van je inkomen bij dezelfde opdrachtgever verdienen.

Per 1-1-2025 strenger handhaven

Per januari 2025 zou de Belastingdienst strenger gaan handhaven op de regels voor zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers). Bij zowel werkgevers als de zzp’ers.
Vervolgens werd echter afgesproken dat 2025 een overgangsjaar (moratorium) zou zijn, dus weer geen handhaving en geen boetes. En dat dus nu al 20 jaar!

De overheid zelf

Om de verwarring staande te houden verklaart de overheid op haar eigen website dat de regels soms nog onduilijk zijn, hoe zo!.

Positie zzp'er wordt duidelijker

De regels zijn soms nog onduidelijk voor de opdrachtgever of opdrachtnemer.
Daarom wordt er gewerkt aan nieuwe regels voor werken met zelfstandigen. Het is nog niet bekend wanneer de nieuwe regels ingaan.

Is er een oplossing?

Ja, maar die is zo rigoureus, dat je goed de consequenties moet overzien, maar past wel in een flow van tientallen jaren van privatisering, waarbij de verzekeringsmaatschappijen ook hier de macht zullen overnemen. Wat zou de oplossing namelijk kunnen zijn?

• Werkgever en werknemer (laat ik ze zo nog maar noemen) besluiten onderling of men wel of niet werknemer wil zijn volgens de sociale wetgeving
• Werkgever en werknemer besluiten dan wel of niet “eigenrisicodrager” te worden

Het betekent dus dat “eigenrisicodragers” zich elders moeten of kunnen gaan verzekeren. Moet dat verplicht worden?
Moet je deze oplossing beperken tot een bepaalde branche, uurloon of is deze keuze voor iedereen weggelegd? M.a.w. op basis van discutabele criteria geef je bepaalde groepen wel en anderen niet deze keuze?
Ik voorzie dat hiermee een vernieuwde aanzet wordt gegeven, tot de gehele ontmanteling van het sociale stelsel een feit is.

 
Lees meer