Proeftijd

Datum laatste wijziging: 20 januari 2020  |  Trefwoorden: , , , ,

Inhoud

  1. Maximale periodes
  2. Geen minimum duur
  3. Ongelijke duur proeftijd voor werkgever en werknemer
  4. Schriftelijke opgave
  5. IJzeren proeftijd
  6. Opzegverboden niet van toepassing
  7. Kennelijk onredelijk ontslag
  8. Nieuwe proeftijd direct na oude proeftijd
  9. Nieuwe functie
  10. Aanstelling uitzendkracht als werknemer
  11. Opzeggen voordat de proeftijd is begonnen
  12. Jurisprudentie
  13. Wet Werk en zekerheid contract 6 maanden
  14. Ziek worden tijdens de proeftijd
  15. Werkgever mag tijdens proeftijd geen gezondheidsvragen stellen
  16. Verlenging proeftijd leidt tot misbruik
  17. Resumé proeftijd anno 2020 

Maximale periodes

Bij het aangaan van een overeenkomst kan een proeftijd worden aangegaan van ten hoogste:

  • een maand, indien de overeenkomst is aangegaan voor korter dan twee jaren (7:652, lid 4a BW) dan wel indien het einde van de proeftijd niet op een kalenderdatum is geplaatst*. Verlenging van het maximum - bijvoorbeeld van één naar twee maanden - is alleen bij CAO toegestaan (driekwart dwingend recht), het maximum van twee maanden mag echter niet worden overschreden (dwingend recht);
  • twee maanden, indien de overeenkomst is aangegaan voor twee jaren of langer' (7:652, lid 4b BW). Het maximum van twee maanden mag niet worden overschreden (dwingend recht).
  • Bij een tijdelijk contract van zes maanden of korter mag vanaf 1 januari 2015 in een contract geen proeftijd meer worden opgenomen (artikel 7:652 lid 4 BW)*.
  • Als de looptijd meer dan zes maanden is en korter dan twee jaar, dan is de maximale proeftijd een maand. Anders gezegd, arbeidsovereenkomsten van 7 maanden of meer mogen de proeftijd behouden.

* Het voornoemde sluit niet uit dat een werknemer die voor een langere periode dan drie jaar (bijv. vier, vijf jaar) wordt aangesteld, eenmalig een tijdelijk contract krijgt.



Geen minimum duur

Aan de proeftijd is geen minimum duur verbonden.

Ongelijke duur proeftijd voor werkgever en werknemer

Als de proeftijd voor de werkgever en werknemer niet even lang is, is de proeftijd nietig.

Schriftelijke opgave

Degene die de dienstbetrekking opzegt, geeft de andere partij op diens verzoek schriftelijk opgave van de reden van opzegging (7:669 BW). Het Burgerlijk Wetboek maakt voor ontslag tijdens de proeftijd geen uitzondering. Dit is belangrijk om bijvoorbeeld te kunnen nagaan of een ontslag valt onder de categorie discriminatieverbod, waaronder een ontslag tijdens de proeftijd wegens zwangerschap.

IJzeren proeftijd

Een proeftijd die langer is dan twee maanden, is nietig. Gesproken wordt over de 'ijzeren proeftijd': als de werkgever een te lange proeftijd afspreekt of een arbeidsovereenkomst net buiten de proeftijd beëindigt (zelfs als dit aan de werknemer te wijten valt, de werknemer was bijvoorbeeld ziek), maakt dit een beroep op het proeftijdbeding ongeldig. Ook het verlengen van de proeftijd omdat de nieuwe werknemer tijdens de proeftijd met vakantie is/gaat, is nietig.

Opzegverboden niet van toepassing

Gedurende de proeftijd zijn opzegverboden* niet van toepassing zijn. Dit geldt zowel voor het algemene opzegverbod van het Buitengewoon Besluit Arbeidsverhoudingen (BBA) als voor de opzegverboden, die staan vermeld in het Burgerlijk Wetboek (bijzondere opzegverboden). Werkgever en werknemer zijn bevoegd de arbeidsovereenkomst zonder de voor opzegging geldende regels met onmiddellijke ingang te beëindigen.

* Voorbeelden: ziekte of lid vakbond (ontslag wegens zwangerschap is echter vanwege discriminatie weer niet toegestaan).

Kennelijk onredelijk ontslag

Ook kennelijk onredelijk ontslag tijdens de proeftijd is evenmin van toepassing, zie subrubriek Arbeidsrechtelijke fouten.

Nieuwe proeftijd direct na oude proeftijd

Een nieuwe proeftijd in aansluiting op de afgelopen proeftijd kan worden overeengekomen indien beide proeftijden direct op elkaar aansluiten en de proeftijden samen de maximaal toegestane duur van de proeftijd niet overschrijden. Een dergelijke situatie kan zich voordoen wanneer de proeftijd op grond van de wet twee maanden mag bedragen, maar de werkgever en de werknemer in eerste instantie een proeftijd van één maand zijn overeenkomen. Wordt de werknemer bijvoorbeeld ziek tijdens deze maand en heeft de werkgever daarom geen goed beeld van de werknemer kunnen krijgen, dan kan aansluitend aan de eerste proefperiode nog een tweede proefperiode van maximaal één maand worden afgesproken.

Na een nietig proeftijdbeding is het niet toegestaan een wel geldig proeftijdbeding overeen te komen.

Nieuwe functie

Vaak wordt gedacht dat een proeftijd alleen bij aanvang van de arbeidsrelatie kan worden overeengekomen, dit is onjuist. Er kan een nieuwe proeftijd worden overeengekomen als een werknemer in een voortgezette arbeidsrelatie met dezelfde werkgever een geheel nieuwe functie gaat uitoefenen, voor welke functie andere capaciteiten zijn vereist.

Uiteraard zal die opnieuw moeten voldoen aan de wetsregels: het proeftijdbeding moet schriftelijk worden overeenkomen, het beding moet voor de werkgever en de werknemer gelijk zijn en – bij een jaarcontract – mag de proeftijd niet langer zijn dan één maand.

Aanstelling uitzendkracht als werknemer

Als de nieuwe werknemer eerder bij de werkgever als uitzendkracht werkte (en dezelfde werkzaamheden deed) mag geen proeftijd met de werknemer worden afgesproken. Een uitzondering kan men maken als de uitzendperiode korter was dan de wettelijk toegestane maximumduur van de proeftijd (2 maanden), voor de duur van het periodeverschil mag een proeftijd worden afgesproken.
Een uitzendkracht die dus al langer dan twee maanden bij de inlener werkt, mag geen proeftijd meer worden opgelegd, zodra je hem zelf in dienst neemt. Die proeftijd wordt hij geacht al te hebben doorlopen. Tenminste: als je hem aanneemt voor vergelijkbaar werk als hij in zijn uitzendperiode (detachering) deed.

Opzeggen voordat de proeftijd is begonnen

Juridisch is het niet verboden, voordat de proeftijd is begonnen, de arbeidsovereenkomst op te zeggen, dit geldt voor zowel de werknemer als de werkgever. Of dit netjes is, is een andere zaak.
Zegt de werkgever op, dan riskeert hij - gesteld dat de werknemer de kantonrechter om een uitspraak vraagt - een schadevergoeding te moeten betalen, bijvoorbeeld voor het aanvullen van de WW-uitkering en/of de kosten voor het vinden van een nieuwe baan. Zegt de werknemer voortijdig op, dan kost hem dat als regel niets.

Jurisprudentie

Over proeftijd bestaat veel jurisprudentie. Als voorbeeld, eind 2010 oordeelde een kantonrechter dat het vervangen van de eerste arbeidsovereenkomst door een arbeidsovereenkomst met een kortere duur, die daarmee fungeert als een langere proefperiode, in strijd is met de wet. Maar sommige rechters denken daar weer anders over, zie onderstaand kader.

Wet Werk en zekerheid

Bij een tijdelijk contract van zes maanden of korter mag vanaf 1 januari 2015 in een contract geen proeftijd meer worden opgenomen (artikel 7:652 lid 4 BW)*. Als de looptijd meer dan zes maanden is en korter dan twee jaar, dan is de maximale proeftijd een maand. Anders gezegd, arbeidsovereenkomsten van 7 maanden of meer mogen de proeftijd behouden.

*Een uitzondering wordt gemaakt voor een nieuw contract waarbij andere vaardigheden of verantwoordelijkheden zijn vereist.



Ziek worden tijdens de proeftijd

Hoewel er een algemeen ontslagverbod geldt tijdens ziekte, geldt dit verbod niet tijdens de proeftijd. Een werknemer kan dus tijdens de proeftijd worden ontslagen, ondanks de omstandigheid dat hij ziek is.

De Hoge Raad heeft bepaald dat onder bepaalde omstandigheden een ontslag van een werknemer in de proeftijd toch in strijd kan zijn met goed werkgeverschap en de werkgever schadeplichtig kan maken (HR 10 november 2000, JAR 2000/ 249, Triple P/TAP).

Daarnaast heeft de Hoge Raad aangegeven dat de opzeggingsbevoegdheid tijdens de proeftijd door de werkgever niet mag worden misbruikt. Van een zodanig misbruik is, aldus de Hoge Raad, sprake indien moet worden aangenomen dat de beëindiging berustte op discriminatie (HR 13 januari 1995, NJ 1995, 430, Codfried/ ISS).

Over ontslag tijdens de proeftijd wegens ziekte heeft de Rechtbank Utrecht in 2009 zich gebogen, lees het vonnis, van 15 juli 2009.

Werkgever mag tijdens proeftijd geen gezondheidsvragen stellen

Een werkgever mag tijdens de proeftijd geen vragen stellen over het gebruik van medicijnen, fysieke beperkingen en bereidheid een medische keuring te ondergaan. Dat stelt de Commissie Klachtenbehandeling Aanstellingskeuringen (CKA) in een oordeel over een klacht. (Bron: HR Praktijk, 1 mei 2017)

Red.: Dat kan het CKA wel zeggen, maar menig werkgever zal de betrokken werknemer tijdens de proeftijd nu ontslaan. Was een meer soepele oplossing niet mogelijk geweest?

Verlenging proeftijd leidt tot misbruik

Er is sterke kritiek op het voorstel om een proeftijd van vijf maanden mogelijk te maken onder de Wet arbeidsmarkt in balans (WAB). Vakbonden en arbeidsrechtexperts vrezen voor misbruik. In de WAB stelt de regering voor de verlenging van de proeftijd voor vaste contracten van twee naar vijf maanden. Als de werkgever ervoor kiest om eerst een arbeidsovereenkomst voor minimaal twee jaar aan te bieden, wordt de proeftijd maximaal drie maanden.

Het idee achter de verruiming van de proeftijd is dat het voor werkgevers aantrekkelijker wordt om mensen een vaste baan te geven. Maar experts vrezen dat juist het omgekeerde gaat gebeuren. Werkgevers kunnen de verlengde proeftijd als een minicontract gebruiken en werknemers op de allerlaatste dag nog ontslaan. (Bron: PW, 4 dec. 2018)

NB: Minister Koolmees heeft na aanhoudende kritiek de proeftijd van vijf maanden laten vallen, zie ook onderstaand.

Resumée proeftijd anno 2020

Gezien de vele discussies over de proeftijd in de afgelopen jaren, kan een vergissing gemakkelijk ontstaan. HR-kiosk zette de stand van zaken in 2020 nog eens op een rijtje: 
 
Duur contract
 
Proeftijd 2020
 
6 maanden of korter geen
6 tot 24 maanden 1 maand
24 maanden of langer 2 maanden
Bepaalde tijd zonder kalender-einddatum 1 maand


NB: Bij CAO kunnen andere aantallen worden afgesproken, zij het dat bovenstaande getallen niet hoger
mogen worden.
 

Ga terug naar subrubriek Wetten flexibiliteit en zekerheid.