Toeslagenwet

Datum laatste wijziging: 5 mei 2023  |  Trefwoorden: , , , , , , , , , , ,

Inhoud

  1. Aanvulling tot sociaal minimum
  2. Cijfers
  3. Toeslag aan wie?
  4. Inkomen onder sociaal minimum
  5. Geen recht op een toeslag
  6. Inkomen partner
  7. Verschil tussen toeslagpartner en fiscale partner
  8. Wereldinkomen
  9. Rechten toeslagen partner wijzigen in 2014
  10. Aftrek inkomen en uitkeringen
  11. Wanneer wordt WGA-hiaat uitkering gekort op de Toeslag?
  12. Maximum toeslag
  13. Uitvoering
  14. Meer informatie en toelichting
  15. Proefberekening
  16. Kostendelersnorm
  17. Veel onduidelijkheid over de Toeslagenwet en de inkomenstoets
  18. Vanaf 1 juli 2016 verandert toeslag UWV
  19. Kostendelersnorm geldt ook voor een meervoudig gehandicapt, zorgafhankelijk iemand
  20. Toeslagenstelsel sluit niet aan op menselijk handelen
  21. FNV: Schaf kinderopvang- en zorgtoeslag af
  22. Gaan toeslagen als zorgtoeslag, huurtoeslag en kinderopvangtoeslag verdwijnen?
  23. Kabinet presenteert voorstellen voor hervormingen toeslagen
  24. Huidig kabinet verkent andere vormen kostendelersnorm
  25. Gemeenten worstelen met kostendelersnorm: 'Pleisters plakken in schrijnende situaties'
  26. Wanneer kom ik in aanmerking voor een huurtoeslag? 

Aanvulling tot sociaal minimum

De Toeslagenwet (TW) zorgt voor een aanvulling op een aantal uitkeringen tot het sociaal minimum. Het gaat bijvoorbeeld om de WW, WIA, WAO en ZW-uitkering. Er ontstaat recht op een toeslag als uitkeringsgerechtigde een uitkering ontvangt die lager is dan het normbedrag. De toeslag vult de uitkering aan tot het normbedrag, maar het totaal van de uitkering en toeslag samen is niet meer dan het vroegere loon.

Een toeslag op de uitkering kan worden aangevraagd bij het UWV

Voor een toeslag op loon, ZW-, WAZ-, WAZO-, WAO-, WIA, of WAJONG-uitkering moet u de toeslag bij het UWV aanvragen. Dit kunt u online doen. U kunt ook bellen via 0900-92 94 (UWV Telefoon Werknemers) om een formulier aan te vragen.
De aanvraag voor een toeslag moet u binnen 6 weken na het toekennen van de uitkering indienen bij het UWV. Als u een aanvraag na 6 weken indient bent u te laat en overtreedt u de voorschriften. Het UWV kan dan een maatregel opleggen. Dat wil zeggen dat het UWV uw toeslag tijdelijk verlaagd. U krijgt dan dus wel met terugwerkende kracht een toeslag maar deze wordt dan wel tijdelijk verlaagd.
Overigens kan het UWV met maximaal één jaar terugwerkende kracht een toeslag toekennen. Slechts in zeer bijzondere gevallen kan het UWV hiervan afwijken. Dat u niet wist dat de Toeslagenwet bestond of verblijf in het buitenland maken uw geval niet tot een zeer bijzonder geval.

Cijfers

Aantal uitkeringsjaren TW (gemiddeld, x 1.000) bedroeg in 2012 gemiddeld 195, een aantal dat ieder jaar hoger wordt. Gemiddelde toeslag per jaar (x €1) bedroeg in 2012 2.475 (Bron: Jaaroverzicht Beleidsinformatie SZW 2008 - 2012, blz 14).

Toeslag aan wie?

Iemand kan in aanmerking komen voor een toeslag als hij een uitkering heeft op grond van de:

  1. Ziektewet (ZW);
  2. Werkloosheidswet (WW);
  3. Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten (Wajong);
  4. Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO);
  5. Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA);
  6. Inkomensvoorziening voor oudere werklozen (IOW);
  7. Wet arbeid en zorg: een uitkering in verband met zwangerschap, bevalling en adoptie is een aanvulling mogelijk;
  8. als de werkgever in het tweede ziektejaar niet meer dan zeventig procent van het loon betaalt.

5 miljoen mensen krijgen zorgtoeslag

Voor de meeste mensen zal de zorgpremie komend jaar weer een stuk(je) hoger zijn. Gelukkig is de zorgtoeslag in 2023 ook hoger en komen meer mensen hiervoor in aanmerking. Wat verandert er voor het nieuwe jaar?

Bijna 5 miljoen mensen hebben recht op een zorgtoeslag

Op 1-1-2023 ontvangen 4.447.000 Nederlanders een zorgtoeslag, terwijl het Ministerie van Financiën (de Belastingdienst) een schatting maakt op basis van het inkomen, dat nog eens 10% (444.700) de toeslag misloopt, omdat deze groep het gewoon niet aanvraagt of er niet eens van op de hoogte is.

Veel lagere inkomens zijn met 10% verhoogd, het kan dus zijn dat de inschatting iets te hoog is vastgesteld.

Meer mensen maken aanspraak op toeslag

Om zorgtoeslag te krijgen moet je tenminste 18 jaar oud zijn. In 2022 mocht je ook niet meer verdienen dan 32.000 euro. Komend jaar mag je inkomen een stuk hoger liggen om toch nog in aanmerking te komen voor toeslag. Voor 2023 is deze grens namelijk gesteld op 38.520 euro. Iedereen die minder verdient kan aanspraak maken op zorgtoeslag, mits je vermogen (onder andere spaargeld, aandelen, vakantiehuis) niet hoger is dan 127.582 euro.

900 euro meer in 2023

Mensen die in 2022 al zorgtoeslag kregen, zullen in het nieuwe jaar maandelijks meer gaan ontvangen. Heb je een jaarinkomen van 25.500 tot 31.500 euro per jaar (en geen toeslagpartner) dan ontvang je in 2023 in totaal zo’n 900 euro meer zorgtoeslag. Verdiende je het huidige kalenderjaar 36.000 euro, dan kreeg je geen zorgtoeslag. Komend jaar ontvang je dan toch 30 euro per maand (360 euro over heel 2023).

Met een toeslagpartner

Heb je een toeslagpartner? Dan wordt voor de zorgtoeslag gekeken naar het gezamenlijk inkomen. Dit jaar mochten partners niet meer dan 41.000 euro aan inkomen hebben om toeslag te krijgen. In 2023 is dit bedrag verhoogd tot 48.000 euro. Verdienen jullie in 2023 samen tussen de 25.000 en 41.000 euro dan krijgen jullie ongeveer duizend euro meer toeslag dan in 2022. Bij een inkomen van 45.000 euro krijg je in 2023 in totaal 456 euro zorgtoeslag.

Wanneer kom ik in aanmerking voor een huurtoeslag?

Bent u alleenstaand of heeft u een toeslagpartner?

Bent u alleenstaand, en verdient u in 2023 méér dan € 32.500 of heeft u meer dan € 31.747 aan vermogen, dan komt u niet meer in aanmerking voor huurtoeslag. U mag samen ook niet meer dan € 63.494 aan vermogen hebben. Verdient u minder dan € 18.750 én voldoet u aan alle andere voorwaarden dan ontvangt u de maximale toeslag van € 397 per maand.

Met toeslagpartner

Heeft u een medebewoner die in aanmerking komt als “toeslagpartner”, dan mag u samen niet meer dan € 40.500 verdienen. U mag samen ook niet meer dan € 63.494 aan spaargeld (vermogen) in bezit hebben. Iedere andere medebewoner (niet uw toeslagpartner) mag ook niet meer dan € 31.747 aan vermogen bezitten. U ontvangt maximaal een gezamenlijke toeslag van € 345 per maand als u samen minder verdient dan € 25.000.

Thuiswonende kinderen met inkomen

Heeft u, uw toeslagpartner of uw medebewoner een (pleeg)kind dat jonger is dan 23 jaar? Dan telt een deel van het inkomen van dit kind niet mee bij het berekenen van uw huurtoeslag. Dit noemen wij een vrijstelling. Er wordt automatisch rekening met deze vrijstelling. De vrijstelling voor thuiswonende kinderen tot en met 22 jaar is € 5.432. Studiefinanciering en leningen tellen niet mee als inkomen.

Huurtoeslag als u studeert

De voorwaarden voor huurtoeslag voor studenten zijn gelijk aan de voorwaarden voor alle anderen in Nederland.  Aan welke voorwaarden u moet voldoen om recht te hebben op huurtoeslag gaat het om het soort woning waarin u woont. Lees verder  Huurtoeslag voor studenten? Heb ik recht op huursubsidie als je studeert. (toeslagenaanvragen.net)
 

Inkomen onder sociaal minimum

Het totale inkomen mag niet te hoog zijn. Iemand heeft recht op de toeslag als:
  1. hij getrouwd is of samenwoont en het gezamenlijke inkomen is lager dan het bruto minimumloon;
  2. hij alleenstaand is en een kind heeft jonger dan achttien jaar en het inkomen is lager dan negentig procent van het bruto minimumloon;
  3. hij alleenstaand is en het inkomen lager is dan zeventig procent van het bruto minimumloon.

Geen recht op een toeslag

Iemand heeft geen recht op een toeslag als hij:
  1. jonger is dan 21 jaar en thuis woont;
  2. getrouwd is met een partner die na 31 december 1971 is geboren en geen kinderen heeft onder de twaalf jaar.

Inkomen partner

Of er een toeslag verstrekt wordt is mede afhankelijk van het inkomen van de eventuele partner. De toeslag en de uitkering samen kunnen nooit meer bedragen dan het vroeger verdiende loon, ook niet als de persoon destijds minder verdiende dan het sociaal minimum.

Verschil tussen toeslagpartner en fiscale partner

Bij toeslagen spreekt de Belastingdienst niet van een partner, maar van een toeslagpartner. De toeslagpartner is degene met wie een persoon een toeslag aanvraagt. Iemand kan maar 1 toeslagpartner hebben.

Als iemand een echtgeno(o)t(e) heeft of een geregistreerde partner, dan is die persoon de toeslagpartner. Heeft iemand die niet, dan kan een andere persoon die op hetzelfde adres is ingeschreven, ook de toeslagpartner zijn. De laatste genoemde moet dan wel aan één van de volgende voorwaarden voldoen:
  1. U bent elkaars fiscale partner voor de inkomstenbelasting.
  2. U hebt een samenlevingscontract gesloten bij de notaris.
  3. U hebt samen een kind.
  4. 1 van u heeft een kind van de ander erkend.
  5. U leeft samen met iemand die vorig jaar ook al uw toeslagpartner was.
  6. U bent pensioenpartners.
  7. U hebt samen een koophuis en bent samen aansprakelijk voor de hypotheek.
  8. Er kunnen situaties zijn die maken die er toch sprake is van een toeslagpartner.
Naast de toeslagpartner onderscheidt de Belastingdienst de fiscale partner. Fiscale partners kunnen samen aangifte Inkomstenbelasting doen, bepaalde inkomsten en aftrekposten verdelen en voor heffingskorting zijn er voordelen.

Hoewel de verschillen met de toeslagpartner kleiner worden, spreekt de Belastingdienst over een fiscale partner als
  1. U getrouwd bent.
  2. U een geregistreerde partner bent.
  3. U bent duurzaam gescheiden, maar nog wel fiscale partners.
  4. U was niet het hele jaar fiscale partners.
  5. U had voor of na uw huwelijk ook een fiscale partner.
  6. U bent geïmmigreerd of geëmigreerd.
  7. Uw fiscale partner is dit jaar overleden.

Wereldinkomen

Een wereldinkomen is het totale Nederlandse en niet-Nederlandse inkomen samen. Dit is het inkomen dat iemand in of vanuit Nederland heeft, en daarbij opgeteld het niet-Nederlandse inkomsten (bijvoorbeeld uw arbeidsinkomen of vermogen in een ander land dan Nederland).

De Belastingdienst verzendt jaarlijks de formulieren 'Opgaaf wereldinkomen'. Iemand ontvangt een opgaaf wereldinkomen als hij of zijn partner buiten Nederland woont en een toeslag ontving van Belastingdienst/Toeslagen, zoals zorgtoeslag of kinderopvangtoeslag. Of omdat iemand of een gezinslid buiten Nederland woonde en een buitenlandbijdrage Zvw betaalde aan het Zorginstituut Nederland.

Betrokkene is verplicht zijn wereldinkomen aan de Belastingdienst door te geven. Blijft betrokkene in gebreke, dan stopt de Belastingdienst/Toeslagen de toeslag(en) die iemand of zijn eventuele toeslagpartner ontvangen. De reeds ontvangen toeslagen moeten dan worden terugbetaald.

Meer informatie, ga naar de site van de Belastingdienst.

Rechten toeslagen partner wijzigen in 2014

De regels voor het hebben van een toeslagpartner veranderen. Ze worden grotendeels gelijk aan de regels voor fiscaal partnerschap. Een paar voorbeelden:
  1. U woont ongehuwd samen met uw partner en 1 van u heeft een minderjarig kind. Uw partner is dan uw toeslagpartner.
  2. U woont met een aantal mensen in een studentenhuis. Was uw huisgenoot uw toeslagpartner, dan wordt hij nu uw medebewoner.
  3. U hebt een verzoek bij de rechtbank ingediend voor scheiding van tafel en bed en u woont niet meer op hetzelfde adres. Dan bent u niet meer elkaars toeslagpartner.
De aanvulling op de criteria voor partnerschap voor de toeslagen treedt pas op 1 januari 2014 in werking en niet per 1 januari 2013 zoals eerder bekendgemaakt.

Aftrek inkomen en uitkeringen

Als inkomen telt alles mee wat de aanvrager en de partner met werken verdienen en vrijwel alle uitkeringen. Vermogen, zoals een eigen huis of spaargeld, blijft buiten beschouwing. Bij de berekening van het recht op toeslag blijft een gedeelte van het arbeidsinkomen (ten hoogste 15% van het minimumloon) buiten beschouwing gedurende maximaal twee jaar.

Collectief of individueel afgesloten WGA-hiaat verzekering in relatie tot de Toeslagenwet

Als het gezinsinkomen lager is dan het sociale minimum, is nog een toeslag van UWV mogelijk. Daarbij wordt wel rekening gehouden met het eventuele inkomen van de partner:
Werkgevers kunnen voor hun werknemers een collectieve WGA-hiaat verzekering afsluiten of de werknemers attenderen op een mogelijkheid om het risico individueel af te dekken. Er zijn voordelen aan een collectief contract, omdat de premie dan aanmerkelijk lager is. In bepaalde branches is een dergelijke verzekering vanuit de CAO verplicht. Er geldt echter ook een nadeel aan de collectieve verzekering, want een eventuele uitkering wordt gekort op een eventuele uitkering uit de Toeslagenwet.
Dit is een gevolg van het Inkomensbesluit van de Toeslagenwet. De Toeslagenwet geeft op diverse Sociale uitkeringen een aanvulling tot het sociaal minimum, indien de verzekerde een inkomen heeft onder het sociaal minimum. Voor het bepalen van dat inkomen wordt ook andere inkomensbronnen in aanmerking genomen, die de verzekerde heeft binnen de gezinssituatie. Het gaat dan om o.a. het inkomen van de partner en inkomen uit een dienstbetrekking. Ook een arbeidsongeschiktheidsuitkering kan meetellen bij de inkomenstoets.
In het inkomensbesluit bij de Toeslagenwet staat alleen dat er gekort wordt, indien er sprake is van een inkomen uit dienstbetrekking op basis van een particuliere verzekering indien die voortkomt uit een individuele of collectieve arbeidsovereenkomst. Een collectieve WGA-hiaatverzekering is gerelateerd aan de arbeidsovereenkomst. Dit inkomen telt dus wel mee bij het bepalen van de inkomenstoets. Dit kan vooral voor alleenstaanden en alleenverdieners een belangrijk argument zijn om juist te kiezen voor de individuele arbeidsongeschiktheidsverzekering, wanneer die mogelijkheid bestaat. Nadeel hiervan is dat deze oplossing meestal duurder zal zijn en dat er meestal een medische selectie plaatsvindt.
Het is nuttig zo niet als goed werkgever min of meer verplicht om de werknemers te wijzen op het nadeel van een collectieve oplossing. Wellicht is het mogelijk om met de verzekeraar een gecombineerde polis af te spreken. Een collectieve oplossing en een mantelovereenkomst, waarbij de werknemer zelf het risico verzekert.

Maximum toeslag

De toeslag bedraagt nooit meer dan het verschil tussen het dagloon of de grondslag waarnaar de uitkering is berekend en de loondervingsuitkering. Kort gezegd betekent dit dat de toeslag nooit meer aanvult dan tot het oude inkomen uit arbeid.

NB: Sinds 1 januari 2006 bestaan er vier toeslagen: de zorgtoeslag, de huurtoeslag, de kinderopvangtoeslag en het kindgebonden budget. Deze toeslagen hebben niets te maken met de Toeslagenwet die hierboven wordt beschreven.

Uitvoering

De Toeslagenwet wordt uitgevoerd door het UWV.
De normbedragen van de Toeslagenwet zijn te vinden in Toeslagenwet (tabellen).

Meer informatie en toelichting

Meer informatie kunt u vinden op de site van De Sociale Raadsvrouw.

Proefberekening

Op www.toeslagen.nl kan voor de verschillende toeslagen een proefberekening worden gemaakt op basis van individuele gegevens. Het gaat hier onder meer om de bedragen en wijzigingen in het kindgebonden budget, de zorgtoeslag, de kinderopvangtoeslag en de huurtoeslag.

Kostendelersnorm

Per 1 juli 2016 wordt de kostendelersnorm ingevoerd in de Toeslagenwet. De kostendelersnorm gaat ervan uit dat (meerderjarige) mensen die samenwonen, kosten zoals huur, gas, licht en water delen. Dit heeft gevolgen voor de hoogte van de uitkering of toeslag.

Veel onduidelijkheid over de Toeslagenwet en de inkomenstoets

Wie na de loongerelateerde uitkering niet of minder dan 50% van de verdiencapaciteit verdient, heeft recht op een vervolguitkering. Als het gezinsinkomen lager is dan het sociale minimum, is ook nog een toeslag van het UWV mogelijk. Bij de berekening van de hoogte van uw toeslag bekijkt UWV het totale gezinsinkomen. Dus ook de inkomsten van uw eventuele partner tellen voor het bepalen van de hoogte van het gezinsinkomen. Uw vermogen, zoals een eigen huis of spaargeld, telt niet mee als inkomen. Ons is gebleken dat er nog veel onduidelijkheid bestaat over de berekening van de inkomenstoets.

Maar dat is nog niet alles, want stel dat uw uitkering plus toeslag toch lager is dan het sociaal minimum? Dan kunt u bij uw gemeente bijstand aanvragen om uw inkomen aan te vullen tot het sociaal minimum. Let wel: voor het bepalen of u in aanmerking komt voor bijstand hanteert de gemeente andere inkomensnormen dan het UWV, zie ook Uitkeringen bijstand. Hopelijk wordt dit geen 'kastje naar de muur sturen'.

Vanaf 1 juli 2016 verandert toeslag UWV

Bent u alleenstaand en ontvangt u een toeslag op loon of een toeslag op uw uitkering van UWV? Dan kan het zijn dat deze verandering van de wet voor u geldt. Als u een toeslag ontvangt, wordt de hoogte van de toeslag onder andere bepaald door uw leefsituatie en leeftijd. Vanaf 1 juli 2016 kijken wij ook of u uw woning deelt met een of meer medebewoner(s). Dit is een nieuwe leefsituatie en noemen wij alleenstaand–woningdeler. Geldt deze leefsituatie voor u, dan wordt uw toeslag lager.


Omdat dit een ingrijpende verandering is, wordt de toeslag geleidelijk verlaagd. In de periode van 1 juli 2016 tot 1 januari 2019 wordt de toeslag die u ontvangt naast uw uitkering of loon elk jaar ongeveer 5% lager. (Bron: UWV, 18 mrt. 2016)

Kostendelersnorm geldt ook voor een meervoudig gehandicapt, zorgafhankelijk iemand

Met de invoering van de kostendelersnorm heeft de wetgever rekening willen houden met de schaalvoordelen, die groter zijn naarmate er meer kostendelende medebewoners zijn. De wetgever heeft dit rechtstreeks in de toepasselijke bijstandsnorm tot uitdrukking willen laten komen. Bij toepassing van de kostendelersnorm speelt de aard van het inkomen van elk van de kostendelende medebewoners geen rol. Evenmin is relevant de vraag of die medebewoners de kosten feitelijk delen en of elk van hen daadwerkelijk bijdraagt in die kosten. Voorts heeft de wetgever nadrukkelijk overwogen dat de voordelen waarmee de kostendelersnorm rekening houdt, los staan van de redenen waarom men de woning deelt.

Volgens de Centrale Raad van Beroep heeft de wetgever heeft er bewust voor gekozen de kostendelersnorm ook van toepassing te laten zijn op personen die woning delen met een bloedverwant in de eerste of tweede graad waarbij sprake is van zorgbehoefte. Aldus de jurisprudentie, d.d. 1 nov. 2016. (Bron: VVP, 10 nov. 2017)

Toeslagenstelsel sluit niet aan op menselijk handelen

Het huidige systeem van toeslagen sluit niet goed aan op de manier waarop mensen handelen. Dat concludeert de Ambtelijke Commissie Heroverweging (ACH), die het eerste deelrapport heeft afgerond van het aangekondigde Interdepartementale Beleidsonderzoek (IBO) naar het stelsel van toeslagen (zorg-, huur- en kinderopvangtoeslag en het kindgebonden budget).

Het onderzoek was gericht op mogelijke verbeteringen binnen het bestaande stelsel van toeslagen. ‘Het onderzoek toont aan dat de problemen van het huidige stelsel de keerzijdes zijn van de beleidsmatige keuzes voor gerichtheid en tijdigheid. (Bron en meer: Fiscaalvanmorgen, 11 nov. 2019)

FNV: Schaf kinderopvang- en zorgtoeslag af

De kinderopvangtoeslag en de zorgtoeslag kunnen beter worden afgeschaft. Dat zegt FNV-vicevoorzitter Tuur Elzinga in De Telegraaf. Volgens hem is het huidige toeslagenstelsel "nodeloos gecompliceerd" en moet nodig op de schop.

Door de toeslagen kan het voorkomen dat mensen erop achteruitgaan als ze meer gaan verdienen, omdat ze geen recht meer hebben op toeslag. "Liefst een op de drie toeslagen wordt later weer teruggevorderd. Dat leidt tot financiële onzekerheid", legt Elzinga uit.

Zijn oplossing is om het geld van de kinderopvangtoeslag te gebruiken voor de kinderopvang en geld van de zorgtoeslag in te zetten om de zorgpremie te verlagen. "De afschaffing van deze toeslagen kun je financieren door de hogere inkomens meer belasting te laten betalen." (Bron: FNV, 19 jan. 2020)

Gaan toeslagen als zorgtoeslag, huurtoeslag en kinderopvangtoeslag verdwijnen?

Premier Rutte wil af van het toeslagensysteem, waarbij zorgtoeslag, huurtoeslag en kinderopvangtoeslag worden uitgekeerd door de Belastingdienst. Rutte wil alternatieven klaar hebben voor het nieuwe kabinet dat na de komende verkiezingen in 2021 aantreedt.
Dat zei hij in het Kamerdebat (januari 2020) over de affaire met de kinderopvangtoeslag. Rutte: "Dat 7 miljoen mensen alleen al een zorgtoeslag krijgen, dat wil je natuurlijk niet. Dat moet op een eenvoudiger manier met het inkomen verrekend worden."

Inmiddels zijn de meeste politieke partijen om. Ze vinden dat het toeslagensysteem niet werkt, en dat het burgers in de problemen brengt. Dat komt mede doordat er eerst geld wordt uitgekeerd, en pas achteraf wordt gecontroleerd of iemand er wel recht op heeft. Daardoor komen mensen soms in de schulden terecht.

Kabinet presenteert voorstellen voor hervormingen toeslagen

Het huidige toeslagenstelsel is onhoudbaar. Het vraagt heel veel van mensen die een toeslag nodig hebben en leidt tot onzekerheid over terugvorderingen en nabetalingen. Een volgend kabinet zal daarom een keuze moeten maken om het stelsel fundamenteel te hervormen. Dat schrijft staatssecretaris Van Huffelen (Financiën) vandaag aan de Tweede Kamer. (Bron: Min.Fin,  14 dec. 2020)

Huidig kabinet verkent andere vormen kostendelersnorm

Het huidige kabinet heeft naar aanleiding van de maatschappelijke en politieke roep een verkenning gedaan naar een andere vormgeving van de kostendelersnorm. Verschillende opties zijn verkend. De meest vergaande, afschaffing, is ook in kaart gebracht. Alle opties uit de verkenning zijn, gelet op de demissionaire status, neutraal aan de Kamer en het nieuw te vormen kabinet verzonden. (Bron: Rijksoverheid, 17 mei 2021

Gemeenten worstelen met kostendelersnorm: 'Pleisters plakken in schrijnende situaties'

De tien grootste gemeenten maken tientallen tot meer dan honderd keer per jaar uitzonderingen op de kostendelersnorm. Vooral als de kans bestaat dat iemand dak- of thuisloos wordt, grijpen gemeenten in, blijkt uit een rondgang van de NOS. Zo'n uitzondering maken is ingewikkeld en kost tijd. Een deel van de gemeenten wil daarom (gedeeltelijk) van de kostendelersnorm af, omdat ze naar eigen zeggen tegen de grenzen van de wet aanlopen.

Tienduizenden bijstandontvangers krijgen een lagere uitkering door de kostendelersnorm. De regel is ooit ingesteld om misbruik van uitkeringen aan te pakken en het zogeheten 'uitkeringen stapelen' te voorkomen. "Wanneer je samenwoont deel je gezamenlijke kosten, dus is het niet meer dan logisch dat daar rekening mee gehouden wordt in de hoogte van de bijstandsuitkering", zegt VVD-Kamerlid Daan de Kort.

Wat is de kostendelersnorm?

Als mensen in de bijstand met meerdere volwassenen samenwonen, moet de gemeente de hoogte van de bijstandsuitkering volgens de Participatiewet aanpassen. Hoe meer volwassenen een woning delen, hoe lager de uitkering, want de woonkosten zijn lager. Volgens het CBS zitten in Nederland zo'n 429.200 mensen in de bijstand. Zo'n 12 procent van hen valt onder de kostendelersnorm.

Grote klap als kind 21 wordt

In de praktijk worden ook bijstandsgerechtigden geraakt als bijvoorbeeld hun thuiswonende kind 21 wordt of ze een ouder zonder inkomen in huis nemen. Zij gaan er door de veranderde woonsituatie financieel niet op vooruit, maar worden juist voor honderden euro's gekort. 

Vaste uitzonderingen maken mag niet, maatwerk leveren wel. Gemeenten doen dat af en toe. Het kost veel tijd, zegt de gemeente Amsterdam. Een deel van de gemeenten wil daarom (gedeeltelijk) van de kostendelersnorm af, omdat ze naar eigen zeggen tegen de grenzen van de wet aanlopen. De meest gemaakte uitzonderingen zijn bij alleenstaande moeders, mensen in de schuldhulpverlening en mensen die dakloos dreigen te worden. Verder noemen gemeenten mantelzorg, iemand die net uit detentie komt, psychische of andere medische problemen van medebewoners, echtscheidingen of verlies van inkomen van de hoofdbewoner als reden voor maatwerk.

Voorkomen van dakloosheid

Het voorkomen van dakloosheid onder jongeren wordt het vaakst genoemd. Vanaf hun 21e vallen jongeren onder de kostendelersnorm. Er wordt van uitgegaan dat ze dan bijdragen aan het huishouden, dus wordt de uitkering van de ouder gekort. Onderzoeksbureau Significant berekende vorig jaar dat sinds de invoering van de kostendelersnorm (2015) het aantal jongeren uit bijstandsgezinnen dat op 21-jarige leeftijd het huis verlaat, sterker is toegenomen in vergelijking met jongeren uit niet-bijstandsgezinnen. Een deel van hen wordt dak- of thuisloos.

Rondkomen van 770 euro per maand

Zonder maatwerk raken bijstandontvangers die door de kostendelersnorm geraakt worden 20 procent van hun uitkering kwijt. Een alleenstaande gaat daardoor van 1078,70 euro per maand naar 770,50. Het idee is dat de andere volwassene die inwoont dat gat aanvult.

'Pleisters plakken'

Om geldproblemen te voorkomen willen veel gemeenten al langer van de kostendelersnorm af. In juni bleek uit een rondgang van Binnenlands Bestuur dat 23 van de 25 reagerende gemeenten de huidige vorm willen afschaffen. Rotterdam lobbyt bij het Rijk voor de afschaffing voor jongeren tot 27 jaar. Amsterdam wil zelfs helemaal van de kostendelersnorm af.

Groot Wassink (Groenslinks), Amsterdamse wethouder: "Het kabinet verwijst steeds naar de ruimte van gemeenten voor maatwerk, maar die is heel beperkt. Het komt neer op pleisters plakken in heel schrijnende situaties."

In een Kamerbrief uit oktober heeft het demissionaire kabinet laten weten dat het aan een nieuw kabinet is of de kostendelersnorm wordt aangepast. 

Ga terug naar Werkloosheid.