Vakbonden

Datum laatste wijziging: 29 november 2023  |  Trefwoorden: , , , , , ,

Inhoud

  1. Begrip
  2. Activiteiten
  3. Macht
  4. Vakbonden naar vakcentrale
  5. Vakcentrale voor Professionals
  6. De Nieuwe Vakbeweging (DNV)
  7. Handboek CAO
  8. Crisis blokkeert draagvlakeconomie
  9. Vakbondsleden niet voortrekken
  10. Machtspositie FNV op het spel
  11. FNV Bondgenoten nu wel voor fusie
  12. Fusie tussen CNV en De Unie mislukt
  13. Personeel VD massaal lid van vakbond
  14. Fusie tussen vakbonden bij CNV
  15. CNV Zorg en Welzijn kiest voor nieuwe koers
  16. Aantal vakbondsleden daalt, maar minder snel
  17. Meer vrouwen, minder mannen vakbondslid
  18. Basisschoolleraren beginnen eigen vakbond
  19. AWVN-werkgeversbijdrageregeling
  20. Kosten lidmaatschap vakbond
  21. CAO's zonder handtekening FNV
  22. Aantal vakbondsleden in vijf jaar tijd verder afgenomen
  23. Banenverlies dreigt bij FNV
  24. Vergrijzing vakbonden anno 2018
  25. Vakbonden hebben spijt van actie met luchtbuksen
  26. Nieuwe pensioenstaking in 2019
  27. Vervolg banenverlies FNV
  28. Onacceptabel loonbod CAO ziekenhuizen
  29. FNV zakt onder een miljoen leden
  30. AVV, alternatief voor vakbond
  31. Beleid openbaar vervoer, meer invloed vakbonden noodzakelijk
  32. Vakbonden moeten meer taken naar zich toe trekken
  33. FNV peilt of horecamedewerkers wel veilig kunnen werken
  34. Hoge Raad zegt dat medewerkers POS recht op cao-loon hebben
  35. Hebben de vakbonden nog wel toekomst?
  36. Meeste vakbondsleden onder werknemers openbaar bestuur en onderwijs
  37. Vakbondsleden naar vakcentrale
     

    Vakbondsleden naar vakcentrale
    (Bron: CBS, 31 okt. 2013)

     

    Begrip

    Een vakbond (ook wel: vakvereniging, werknemersvereniging, vakorganisatie of syndicaat) is een organisatie die de individuele en collectieve belangen behartigt van aangesloten werknemers en andere leden.

    Activiteiten

    De vakbond onderhandelt namens de leden met de werkgever of daarvoor aangewezen partij, zoals de werkgeversvereniging, over collectieve arbeidsvoorwaarden (CAO). Dit kunnen bijvoorbeeld zijn: loon, vergoedingen, werktijden en rusttijden. Daarnaast kan de vakbond met de (vertegenwoordiger van) werkgevers onderhandelen over de werkomstandigheden en meer in het algemeen de rechten en plichten van de werknemers. Vakbonden treden op om de belangen van leden te behartigen bij bijvoorbeeld ontslag en reorganisatie, en kunnen vakbonden (arbeids)juridische bijstand en advies geven aan hun leden. Ook komt de vakbond op voor de verdediging van de geldende maatschappelijke waarden en normen ten aanzien van mens en arbeid. (Bron: Wikipedia)

    Macht

    Vakbonden hebben in Nederland een unieke positie. Zij vertegenwoordigen op al van fronten de werknemers, ongeacht het aantal werknemers dat lid is van een vakbond. Deze positie treft men aan in wet- en regelgeving, voorbeelden:

    Vakbondsleden naar vakcentrale

    Vakbondsleden naar vakcentrale
    (Bron: CBS, 31 okt. 2013)

    Vakbonden in Nederland

    AC - Ambtenarencentrum overkoepelend orgaan van aantal Rijksbonden
    • ANPV - Vakbond voor politiepersoneel
    • ABGP - Vakbond voor werknemers in alle sectoren.
    • VBM|NOV - Vakbond voor defensiepersoneel.
    • BBTV - Beroeps Bepaalde Tijd Vakbond, een defensiebrede vakbond gericht op defensiemedewerkers met een contract voor bepaalde tijd.
    • ASB - Anarcho Syndicalistische Bond (anarchistische vakbond)
    • AVV - Alternatief voor Vakbond BTP
    • Bond van Telecompersoneel BVPP
    • Bond voor Post
    CNV - Christelijk Nationaal Vakverbond, met als aangesloten bonden (300.000 leden):
    • ACOM
    • ACP, politievakbond
    • CNVBKM
    • CNV Dienstenbond
    • CNV Jongeren
    • CNV Kosterbond
    • CNV Kunstenbond
    • CNV Onderwijs
    • CNV Publieke Zaak
    • CNV Vakmensen (135.000 leden)
    • CNV Zelfstandigen
    FNV - Federatie Nederlandse Vakbeweging, met als aangesloten bonden (1.400.000 leden):
    • ABVAKABO FNV - zorg, welzijn en de publieke sector (353.000 leden).
    • AFMP/FNV - Algemene Federatie van Militair Personeel (25.000 leden)
    • ANBO - Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen (178.000 leden)
    • AOb - Algemene Onderwijsbond (81.000 leden).
    • FNVBondgenoten - landbouw, industrie, zakelijke dienstverlening, handel en personenvervoer (476.000)
    • FNVBouw - Bouw & Infra, Afbouw & Onderhoud, Meubel & Hout, Woondiensten, Waterbouw (124.000 leden)
    • FNVHorecabond (24.000 leden)
    • FNVKIEM - grafische/prepublishing, uitgeverijen, audiovisuele, verpakkingen en/of kunstensector
      (36.000 leden; ook freelancers en zzp'ers)
    • FNVMooi - Kappers, Schoonheidsspecialisten, Visagisten, Pedicures, Nagelstylisten en Wellness (ook zzp'ers)
    • Marver/FNV, gericht op medewerkers van de Koninklijke Marechaussee (25.000 leden)
    • Nautilus NL - werknemers in de maritieme sector (6.000 leden)
    • FNVSport (1.100 leden)
    • NL Sportea - bond voor alle andere topsporters dan de profvoetballers
    • NPB - Nederlandse PolitieBond (24.000 leden)
    • NVJ - Nederlandse Vereniging van Journalisten (8.000 leden)
    • FNV Vrouwenbond (4.000 leden)
    • VVCS - Vereniging van Contractspelers
    • FNVZBo - voor zzp'ers in de bouw en hout (10.000 leden)
    • FNVZelfstandigen (13.000 leden)
    • LBV - Landelijk Belangen Vereniging
    • LSVb - Landelijke Studenten Vakbond
    • De Unie (De Unie stapte op 1 januari 2013 uit de MHP) (60.000 leden). Binnen De Unie treft men een aantal verenigingen voor het hogere personeel aan van bedrijven als Hema en Heineken
    • Vakcentrale voor Professionals (VCP) (voorheen MHP - Vakcentrale voor middengroepen en hoger personeel). In april 2014 nam de MHP de naam Vakcentrale voor Professionals (VCP) aan, met als aangesloten bonden (160.000 leden), onder meer:
      • ACP - Politievakbond
      • CMHF - Centrale van Middelbare en Hogere Functionarissen bij Overheid, Onderwijs, Bedrijven en Instellingen
      • NVLT - Nederlandse Vereniging van Luchtvaart Technici
      • VHKP - Vereniging van hoger KLM Personeel
      • VNV - Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers
    • NCF - Nederlandse Categoriale vakvereniging Financiën voor medewerkers bij het Ministerie van Financiën, Belastingdienst en Douane
    • NU'91 - Vakbond voor de verpleging en verzorging
    • NVB - Nederlandse Vervoers Bond
    • ODB - Onafhankelijke Defensie Bond, vakbond voor (voormalig) militair en burger defensiepersoneel, alsmede hun nabestaanden
    • RMU - Reformatorisch Maatschappelijke Unie
    • Vakbond ABW - Algemene Bond van Werknemers (6.000 leden)
    • VAWO - Vakbond voor de wetenschap, vakorganisatie voor personeel van universiteiten, onderzoeksinstellingen en universitair medische centra
    • VLD - Vakbeweging in Vervoer, Logistiek en Dienstverlening
    • VVMC - Vakbond voor Rijdend Personeel (4.000 leden)
    • WIM - Werknemersvereniging IKEA Medewerkers (Bron: Wikipedia e.a.)

    Vakcentrale voor Professionals

    Dicht tegen de vakbonden aan is de Vakcentrale voor Professionals (VCP). De VCP (tot 2014 de Vakcentrale MHP) is een vakcentrale met 270.000 leden in Nederland. De VCP wil de belangen van hoger opgeleide en leidinggevende werknemers in het bedrijfsleven en bij de overheid behartigen.

    De Vakcentrale voor Professionals houdt zich bezig met het landelijk sociaal-economisch en maatschappelijk beleid, bijvoorbeeld in de Sociaal-Economische Raad (SER), de Stichting van de Arbeid, de Bankraad van De Nederlandsche Bank (DNB) en de Kamer van Koophandel in Nederland, en overlegt met bewindspersonen en Kamerleden. De VCP bezet een van de 11 werknemerszetels in de Sociaal-Economische Raad.

    Op het terrein van de bij de VCP aangesloten vakverenigingen liggen de directe belangenbehartiging van hun leden (bijvoorbeeld in ontslagzaken) en onderhandelingen over cao's en sociale plannen, dus daar houdt de centrale zich niet mee bezig.
    De VCP heeft ongeveer 50 aangesloten verenigingen. (Bron en meer: Wikipedia)

    De Nieuwe Vakbeweging (DNV)

    Het akkoord over een hogere pensioenleeftijd, dat FNV-voorzitter Jongerius in 2011 sloot met werkgevers en kabinet, zette de boel binnen haar vakbeweging op scherp. De twee grootste FNV-bonden, Bondgenoten en Abvakabo, wezen het pensioenakkoord af. Jongerius kondigde haar vertrek aan per 23 juni 2012. Zomer 2012 komen de FNV-bonden bijeen om te luisteren naar het eindvoorstel van een groepje kwartiermakers onder leiding van PvdA-politica Klijnsma voor een nieuwe vakbeweging. Een overzicht:

    11 juni 2011: Werkgevers, vakbonden en kabinet sluiten het pensioenakkoord waarin is afgesproken dat de AOW-leeftijd in 2020 in een eerste stap van 65 naar 66 jaar gaat. Stoppen met werken blijft mogelijk bij 65, maar dan wel met een lagere uitkering.

    19 september: Een meerderheid van de federatieraad van de FNV stemt in met het akkoord. Maar Bondgenoten en Abvakabo blijven tegen en zeggen het vertrouwen op in voorzitter Jongerius.

    3 december: Crisisoverleg in Dalfsen, waar FNV-bestuur en de diverse vakbondsvoorzitters bijeenkomen. De uitkomst is dat de FNV wordt voortgezet met een andere structuur, zonder Jongerius en voorzitter Henk van der Kolk van Bondgenoten, de hoofdrolspelers in het conflict.

    16 januari 2012: ‘Verkenners’ Noten (PvdA-senator) en Wijffels (oud-voorzitter Sociaal-Economische Raad, SER) kondigen aan dat Klijnsma gaat proberen een basis te leggen voor De Nieuwe Vakbeweging (DNV) waarin de FNV moet opgaan. Klijnsma wordt bijgestaan door Marjan van Noort, Michel Donners, Frank Bluiminck en Tuur Elzinga.

    1 mei: Klijnsma presenteert haar visie voor de vernieuwde vakbeweging waarin leden meer te zeggen krijgen.

    23 mei: De wensen van de 19 FNV-bonden liggen nog ver uiteen. Een werkgroep met afgevaardigden van 7 bonden gaat proberen de verschillen te verkleinen.

    1 juni: Laatste dag dat bonden op- en aanmerkingen kenbaar kunnen maken bij de kwartiermakers.

    11 juni: Klijnsma heeft kritiekpunten bekeken en komt met een aangepast voorstel. Jongerius kondigt definitief haar vertrek aan per 23 juni.

    21 juni: Uiterlijke datum waarop FNV-bonden moeten laten weten of ze de oprichtingsakte van de De Nieuwe Vakbeweging willen ondertekenen.

    23 juni: Oprichtingscongres DNV. (Bron: ANP)

    Handboek CAO

    Speciaal voor bestuurders en kaderleden maakte FNV Bondgenoten Adviesgroep en FNV vakcentrale Beleid & Lobby een uitgebreid handboek CAO 2013, interessant om delen daaruit eens te lezen.

    Crisis blokkeert draagvlakeconomie

    Het overleg over arbeidsvoorwaarden staat sterk onder druk als gevolg van de aanhoudende economische crisis. Werkgevers oordelen vooral veel minder positief over hun relatie met vakbonden dan een jaar geleden. Dat blijkt uit onderzoek van werkgeversvereniging AWVN onder het Nederlandse bedrijfsleven. Nederland moet zich ontwikkelen tot een ‘draagvlakeconomie’, vindt directeur Van der Steen. ‘Wij bepleiten de ‘overlegeconomie 2.0’ waarin beleid nadrukkelijk draagvlak heeft van alle belanghebbenden. Aan de ene kant zijn de gedeelde belangen van werkgevers en werknemers groter dan ooit, aan de andere kant zijn de situaties waarin bedrijven verkeren complexer dan ooit tevoren. Gezamenlijke probleemoplossingen vormen de enige methode om adequaat te kunnen opereren.’ (Bron: AWVN, 5 feb. 2013)

    Vakbondsleden niet voortrekken

    CAO-afspraken met extra voordelen voor vakbondsleden worden voortaan niet meer algemeen verbindend verklaard. Deze afspraken gelden dan niet meer voor een hele bedrijfstak, zegt minister Asscher.

    Asscher heeft dit geantwoord op schriftelijke vragen van de Tweede Kamerleden Van Weyenberg (D66) en Mulder (VVD). Leden van FNV Bondgenoten zouden bij een reorganisatie een hogere ontslagvergoeding hebben gekregen dan de medewerkers die geen lid zijn van een vakbond. (Bron: PW De Gids, sep. 2014)

    Machtspositie FNV op het spel

    De werkgevers willen per se een stabiele vakbeweging. Ze bleken zelfs bereid vakbondsvoorman on Heerts daartoe in het zadel te helpen. Nu dreigt alsnog onrust. Als de FNV-fusie eindigt in een fiasco, brengt dat alsnog de positie van de vakbond aan het wankelen.

    Aan de vooravond van de totstandkoming van de fusie van de FNV-bonden blijkt er nog altijd grote ontevredenheid te zijn. Deze keer roert niet alleen de activistische achterban zich, zeg maar de SP-aanhang in overheidsbond Abvakabo. Het verzet komt nu van FNV Bondgenoten, de vertegenwoordiger van onder meer metaal, industrie, schoonmaak en transport. (Bron: De Stek, 3 okt. 2014)

    FNV Bondgenoten nu wel voor fusie

    Vakbond FNV Bondgenoten heeft alsnog voor een fusie met andere FNV-bonden gestemd. Op een congres in Bussum stemde 91,1 procent voor. De FNV is al jaren bezig met het fusieproces. De grote bonden binnen de vakcentrale willen samengaan om sterker te staan tegenover werkgevers en overheid. De bonden Abvakabo FNV, FNV Bouw en FNV Sport zijn al akkoord met de fusie. Een groot aantal kleinere bonden binnen de FNV (Aob, NPB, FNV Zelfstandigen, FNV Veiligheid, FNV Mooi, NVJ, VVCS, NL Sporter, FNV Vrouw, FNV Horecabond, FNV Jong, Nautilus International) blijft zelfstandig. (Bron: NOS, 26 nov. 2014)

    Fusie tussen CNV en De Unie mislukt

    De twee partijen wilden de krachten bundelen om zo een "stevigere speler te zijn in het maatschappelijk middenveld". Op die manier zouden ze niet alleen beter tegenwicht kunnen bieden aan de grootste vakbond FNV, maar ook financieel sterker worden.

    Betrokkenen zeggen dat De Unie het niet eens zou zijn met een ondergeschikte rol in de geplande fusie. Volgens Reinier Castelein, de voorzitter van De Unie, vinden er nog wel gesprekken plaats over een betere samenwerking bij CAO-onderhandelingen. (Bron: NOS, 13 jan. 2015)

    Personeel V&D massaal lid van vakbond

    Het aantal vakbondsleden bij VD is de afgelopen maanden flink gegroeid. FNV Handel, de grootste vakbond, schreef driehonderd nieuwe leden in en telt nu in totaal zo’n 1200 leden bij het warenhuisbedrijf. CNV Dienstenbond schat dat vanaf 19 januari zo’n honderd nieuwe leden zich hebben aangemeld. (Bron: PW De Gids, 30 mrt. 2015)

    Fusie tussen vakbonden CNV

    Vakbonden CNV Vakmensen en CNV Dienstenbond gaan met ingang van volgend jaar samen verder. De fusiebond krijgt de naam CNV Vakmensen en telt circa 160.000 leden.

    Piet Fortuin, de voorzitter van CNV Vakmensen die ook aan het hoofd van de nieuwe organisatie zal staan, wil een aantal zaken anders gaan aanpakken. ,,Wij willen dat werknemers weer baas worden over hun eigen tijd. Dat moet in elke CAO geregeld worden'', liet hij weten. Ook wil hij sterk inzetten op geld voor scholing.

    CNV Zorg en Welzijn kiest voor nieuwe koers

    CNV Zorg en Welzijn wil CAO’s met individuele pakketten waarin modules aan en uit gezet kunnen worden, een collectief raamwerk met daarbinnen keuzemogelijkheden op maat. Ook wil de vakorganisatie bijvoorbeeld met een aantal pilots de functies binnen het sociaal domein afstemmen op de situatie na de decentralisatie van de wmo en er zullen naast de contributie nieuwe verdienmodellen ontstaan, die aansluiten bij de behoeften van mensen die in de zorg en welzijnssector werken.

    'Als we nu niet starten met een innovatieagenda, bestaan we over vijf jaar niet meer. De wereld is veranderd en onze leden willen dat we met een toekomstgerichte agenda aan de slag gaan. Je kunt niet blijven trekken aan het behoud van vaste banen als de markt om je heen compleet flexibiliseert. Je kan niet alleen maar afspraken maken met werkgeverskoepels als het straks juist burgerinitiatieven zijn die de zorg inkopen. En je kan niet verwachten dat je nieuwe leden krijgt als je jonge medewerkers geen medezeggenschap biedt. We willen er juist ook zijn voor jonge zorgmedewerkers zonder vast contract.’ (Bron: CNV Zorg en Welzijn, 20 jun. 2016)

    Aantal vakbondsleden daalt, maar minder snel

    Eind maart 2016 waren 1,7 miljoen mensen aangesloten bij een vakbond, 17 duizend minder dan in 2015. Het ledental daalt al sinds 1999, maar de laatste jaren gaat het minder snel. In 2015 nam het met 28 duizend af. Er zijn wel steeds meer vrouwen en 65-plussers lid van een vakbond.

    Het aantal vrouwelijke vakbondsleden stijgt nog elk jaar. In 2016 waren 646 duizend vrouwen lid van een vakbond, een kwart meer dan de 518 duizend in 1999. Dit hangt samen met de toegenomen arbeidsparticipatie van vrouwen. Het aantal mannelijke vakbondsleden neemt gestaag af: van 1,4 miljoen in 1999 naar 1,1 miljoen in 2016, een daling van 21 procent. (Bron: CBS, 27 okt. 2016)

    Meer vrouwen, minder mannen vakbondslid

    Eind maart 2017 waren 1,7 miljoen mensen aangesloten bij een vakbond, 15 duizend minder dan in 2016. Het ledental daalt al enige tijd, de laatste toename was in 2011. De laatste jaren gaat de afname wel minder snel. In 2016 nam het ledental af met 17 duizend, in 2015 was dat nog 28 duizend.

    Ondanks deze afname stijgt het aantal vakbondsleden onder vrouwen. Die ontwikkeling is al vier jaar gaande. Eind maart waren er ruim 650 duizend vrouwelijke vakbondsleden, 8 duizend meer dan vorig jaar. Het aantal mannelijke leden nam af met bijna 23 duizend tot bijna 1,1 miljoen.

    Een meerderheid van alle werknemers (60 procent) vindt het bestaan van vakbonden belangrijk of heel belangrijk. Hoeveel waarde ze hieraan hechten, verschilt niet alleen naar geslacht, leeftijd en opleiding, maar ook naar beroepsniveau en beroepsgroep. Daarbij geldt: hoe hoger het beroepsniveau, hoe minder belangrijk de vakbonden worden gevonden. (Bron: CBS, 26 okt. 2017)

    Basisschoolleraren beginnen eigen vakbond

    Protesterende basisschoolleraren van de actiegroep PO in Actie beginnen een eigen vakbond. De actiegroep werd in maart 2017 opgericht om te demonstreren voor hogere salarissen en minder werkdruk in het basisonderwijs. Ze hebben 700 miljoen euro binnengehaald, maar hebben er weinig vertrouwen in dat dat in overleg met de gevestigde vakbonden goed gebruikt gaat worden. Daarom willen ze zelf aan tafel bij de CAO-onderhandelingen.

    De actiegroep verwijt de bonden dat in de vorige CAO maatregelen zijn opgenomen die de werkdruk juist verhoogden. "We hadden gehoopt inmiddels overbodig te zijn, maar dat is niet het geval. We moeten constateren dat er in negen maanden niets is verbeterd." (Bron: NOS e.a., 7 dec. 2017)

    AWVN-werkgeversbijdrageregeling

    De AWVN-werkgeversbijdrageregeling is een overeenkomst tussen AWVN, FNV, CNV en De Unie waar werkgevers gebruik van kunnen maken (de regeling is niet verplicht). In de regeling zijn afspraken gemaakt over de bijdrage van de werkgever. AWVN onderhandelt namens de leden over de voorwaarden van de regeling, en ondersteunt de keuze om gebruik te maken van de AWVN-werkgeversbijdrageregeling met voorlichting en informatie. De bijdrage is een tegemoetkoming in de kosten van vakbonden.

    De werkgever betaalt alleen als de CAO tot stand komt met een of meer van de genoemde vakbonden. De regeling bepaalt dat vakbonden geen voordelen voor hun leden mogen eisen aan de CAO-tafel, en dat vakbonden het geld niet mogen gebruiken voor stakingsdoeleinden.

    De Stichting Fonds Industriële Bonden (FIB) voert de regeling uit en stuurt een factuur op basis van door de werkgever opgegeven aantallen werknemers. Het FIB keert de bonden het geld uit, volgens een door deelnemende vakbonden onderling vastgestelde verdeelsleutel. In 2018 is de bijdrage € 20,63 per werknemer. (Bron: AWVN, 5 feb. 2018)

    Kosten lidmaatschap vakbond

    FNV

    Contributie 2018
    Maandbedrag (bij incasso)
    Bruto maandinkomen meer dan of gelijk aan € 1.578 € 16,48
    Bruto maandinkomen tussen € 789 en € 1.578 € 12,36
    Bruto maandinkomen minder dan € 789 € 8,24
    Uitkeringsgerechtigden € 8,24
    Gepensioneerden € 8,24
    Jongeren tot 23 jaar € 2,08
    Student / voltijddagonderwijs1 € 2,08
    Kennismakingstarief, eerste 4 maanden voor € 25

    1 Dit geldt niet voor BBL-opleidingen; een BBL'er betaalt regulier tarief (afhankelijk van inkomen)

    CNV

    Contributie 2018
    Persoonlijk bruto maand inkomen Contributie zonder korting
    Tot € 1.051 per maand € 5,06
    Vanaf € 1.051 tot € 1.578 per maand € 12,10
    Vanaf € 1.578 tot € 2.630 per maand  € 16,20
    Vanaf € 2.630 per maand € 18,26


    Ben je langer lid, dan belonen we dit met een korting. Korting voor trouw lidmaatschap:
     
    Vanaf 6 tot en met 15 jaar CNV lid 5%
    16 tot en met 24 jaar CNV lid 10%
    25 tot en met 39 jaar CNV lid 25%
    40 tot en met 49 jaar CNV lid 30%
    50 tot en met 59 jaar CNV lid 40%
    60 jaar of langer lid 100%

    CAO's zonder handtekening FNV

    Bij de onderhandelingen voor een aantal grote CAO's heeft FNV besloten om niet te tekenen, terwijl bijvoorbeeld vakbond CNV wel akkoord ging met de nieuwe arbeidsvoorwaarden. Zo werd er in 2014 nog één akkoord zonder de FNV gesloten, vorig jaar was dat het geval bij 28 CAO's. In 2018 zijn er ook al weer vijf akkoorden gesloten waarbij CNV wel instemde en FNV niet.

    ",Op een totaal van honderden akkoorden is dit nog niet heel veel, maar het ging wel om CAO's waar heel veel mensen onder vallen'', zo bevestigt een woordvoerder van AWVN. Ongeveer 4 miljoen werknemers vallen nog wel onder een CAO met FNV. AWVN heeft niet de indruk dat de akkoorden met en zonder FNV wat betreft loonsverhoging nu zo veel van elkaar verschillen. Wat de werkgevers wel merken is dat CNV meer lijkt in te zetten op ontwikkeling en opleiding van individuele werknemers, terwijl FNV zich meer hard maakt voor het collectief ontzien van personeel.

    FNV zegt in een reactie soms gewoon niet in te kunnen stemmen. ''Als werknemers niet voldoende meeprofiteren, er te veel verslechteringen inzitten, loonsverhogingen onder de maat zijn, of andere afspraken niet goed genoeg, dan winnen onze leden daar niets bij.'' (Bronnen: AWVN & De Telegraaf, 2 mrt. 2018)

    Aantal vakbondsleden in vijf jaar tijd verder afgenomen

    Het aantal leden van de vakbonden in Nederland is sinds 2012 verder afgenomen. In dat jaar waren er nog zo'n 1,9 miljoen. Vorig jaar was dat gedaald tot 1,7 miljoen, becijferde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

    Uit de cijfers blijkt verder dat mannen (22 procent) vaker lid zijn van de vakbeweging dan vrouwen (17 procent). Ook was er een groot verschil tussen verschillende leeftijdsgroepen waarbij geldt dat oudere werknemers vaker lid zijn dan jongeren. Gemiddeld is net geen een op de vijf werkenden lid van een vakbond.

    Ook het aantal uren per week dat mensen werken heeft invloed op de organisatiegraad. Van de werknemers die maximaal twaalf uur per week werken, is slechts 6 procent vakbondslid. Bij de groep die tussen de 12 en 35 uur per week werkt is dat 19 procent en bij mensen die 35 of meer uur per week werken is 22 procent lid.

    De noordelijke provincies zijn voor de vakbonden nog redelijk vruchtbare grond. In Drenthe en Friesland was 27 procent van de werknemers lid, in Groningen 25 procent. Ook in Zeeland is een kwart van de werknemers lid. Noord-Brabant heeft zich het meest afgewend van de vakbeweging. Daar is slechts 15 procent lid van een vakbond. (Bronnen: CBS & Nu, 24 jun. 2018)

    Banenverlies dreigt bij FNV

    Vakbond FNV overweegt het mes te zetten in het personeelsbestand om zo de kosten terug te dringen. Later dit jaar zal meer duidelijk worden over hoeveel arbeidsplaatsen komen te vervallen. Er komen geen gedwongen ontslagen, aldus een zegsman FNV.

    Als niet wordt ingegrepen loopt het tekort van de bond op tot 24 miljoen euro in 2021. FNV heeft te maken met dalende ledenaantallen en vergrijzing. In de afgelopen zeven jaar verdwenen er 100.000 leden. FNV sneed in de afgelopen jaren al flink in de kosten, bijvoorbeeld door interne fusies en het afstoten van overbodige kantoorruimte.

    FNV is momenteel in overleg met de ondernemingsraad over de ingreep. Er werken 1700 mensen bij de bond. (Bron: Welingelichte kringen, 9 jul. 2018)

    Vergrijzing vakbonden anno 2018

    De FNV verkeert in zwaar weer: onlangs kondigde directeur Geerdink aan dat het einde van het vermogen in zicht komt als er niets gebeurt. Vermogen dat essentieel is om stakingen van te kunnen betalen. Daarom kondigde de bond aan dat 250 medewerkers het veld moeten ruimen.

    Het vakbondsbestand is al jaren aan het vergrijzen, maar dat doet de bevolking ook. Het grote verschil is dat jongere leden (45 jaar en jonger) sterk ondervertegenwoordigd zijn en ouderen sterk oververtegenwoordigd. En dat is al jaren zo.

    Daarnaast meldde de directeur dat de organisatiegraad van het FNV – dus hoe representatief is men voor de werkenden in de branche – gedaald is tot 10 procent, terwijl dit landelijk in de periode 2012-2016 nog 19 procent bedroeg. (Bron en meer: Demos, sep. 2018)

    Vakbonden hebben spijt van actie met luchtbuksen

    Vakbonden FNV en CNV betuigen spijt aan de inwoners van Hoogeveen over de demonstratie waarbij twee luchtbuksen werden getoond. Dat gebeurde op afgelopen 29 november toen de bonden actie voerden voor een betere CAO Metalektro.

    "Wij realiseren ons juist vanwege alle commotie dat het beter zou zijn geweest als we voor een ander actiemiddel hadden gekozen. Het spijt ons dat burgers van Hoogeveen hier aanstoot aan hebben genomen", zo verklaart bestuurder Marijke Eggengoor van FNV Metaal.

    Tijdens de demonstratie werden twee - volgens de vakbonden ongeladen - luchtbuksen omhoog gehouden. Met vuurwerk werden knallen van de wapens nagebootst. Daarmee wilde de vakbond symboliseren dat de werknemers in de metaalsector 'in de vuurlinie' staan. Ondernemers en politici reageerden verontwaardigd op de actie. (Bron: RTV Drenthe, 4 dec. 2018)

    Nieuwe pensioenstaking in 2019 

    De vakbonden zullen op 29 mei 2019 opnieuw gaan staken voor de bevriezing van de AOW-leeftijd. FNV verwacht dat de staking massaler zal worden dan het protest op maandag 18 maart 2019.

    Het kabinet wil dat de AOW-leeftijd stijgt naar 67 jaar om op die manier de AOW-leeftijd te koppelen aan de gestegen levensverwachting. De vakbonden eisen daarentegen dat de AOW-leeftijd de komende vijf jaar niet zal veranderen (nu 66 jaar). In het bijzonder voor mensen met een zwaar beroep vervulden, is de stijging van de pensioenleeftijd niet acceptabel.

    Vervolg banenverlies FNV

    In vervolg op ons artikel van 9 juli 2018, komt het banenverlies van het FNV steeds dichterbij. De Volkskrant wist op 29 maart 2019 te melden dat het bijna vierhonderd van de tweeduizend banen gaat waardoor 16 miljoen euro wordt bespaard.

    De FNV bevestigde in een reactie dat er inderdaad bezuinigd moet worden, maar stelt dat het aantal banen dat de Volkskrant noemt te hoog is. De FNV is in de problemen geraakt doordat het aantal leden hard terugloopt. Tegelijkertijd vergrijst de bond en ook dat heeft gevolgen, want gepensioneerden betalen minder contributie.

    Een woordvoerder van het FNV benadrukte dat de bond rekent op 'natuurlijk verloop' zoals pensionering, het aflopen van tijdelijke contracten en mensen die uit zichzelf opstappen. Maar dat zal niet genoeg zijn. Wat nu te doen staat is te komen een sociaal plan waarover nog moet worden onderhandeld. Het FNV-personeel is zacht gezegd niet te erg tevreden over de gang van zaken en dreigt met acties.

    Tenslotte Minister Koolmees (Sociale Zaken). Hij spreekt zijn bezorgdheid over de ontslagen bij vakorganisatie FNV uit ,,Ondanks dat ik vaak van mening met ze verschil, bijvoorbeeld over de pensioenen, vind het belangrijk dat de vakbeweging een grote rol blijft spelen in het Nederlandse poldermodel.”

    Onacceptabel loonbod CAO ziekenhuizen

    De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) hebben de vakbonden in de zorg een onacceptabel laag bod (2019) gedaan voor een nieuwe CAO ziekenhuizen. Ondanks maandenlange onderhandelingen komt de werkgever nauwelijks tegemoet aan een goed loonbod voor 200 duizend ziekenhuismedewerkers.

    FNV Zorg & Welzijn wil een goede CAO die waardering uitspreekt met onder andere een salarisverhoging van 5% voor de 200.000 ziekenhuismedewerkers. Tevens wil de vakbond dat medewerkers een extra toeslag op hun loon ontvangen wanneer er een beroep wordt gedaan op extra inspanning op korte termijn van medewerkers.

    Op het gebied van loon willen de ziekenhuiswerkgevers niet verder gaan dan een loonsverhoging van gemiddeld 2,5% per jaar voor een tweejarige CAO. Terwijl de CAO al op 31 maart 2019 afliep. Ook willen de werkgever geen (goede) afspraken maken over ontwikkeling en beschikbaarheid. (Bron: FNV, 21 mei 2019)

    FNV zakt onder een miljoen leden

    De grootste vakbond van Nederland, FNV, is onder de symbolische grens van een miljoen leden gezakt. In totaal zijn in Nederland anno 2019 circa 1,7 miljoen mensen aangesloten bij een vakbond. Tussen 2012 en 2016 was dat volgens het CBS ongeveer een op de vijf werknemers. Een flinke daling ten opzichte van de jaren tachtig, toen een op de drie lid was van een vakbond.

    Vakbondsleden zijn steeds ouder, de grootste groep leden is tussen 55 en 65 jaar. Jonge werknemers - 15 tot 25 jaar - zijn met 5 procent het minst vaak lid van een vakbond. (Bronnen: CBS en NU, sep. 2019)

    AVV, alternatief voor vakbond

    Vakbond AVV bestaat sinds 2005. Op 21 september 2005 werd deze nieuwe vakbond opgericht door het deponeren van de statuten. Op 1 oktober 2005 lanceerden we de vakbond met een opiniestuk in De Volkskrant. Dat was precies een jaar na de grote demonstratie van vakbonden op het Museumplein in Amsterdam.

    Een jaar geleden, op 2 oktober 2004, stond het Museumplein in Amsterdam vol met mensen die demonstreerden tegen het afschaffen van het fiscale voordeel voor het prepensioen. De demonstratie had succes, het kabinet trok een aantal plannen in en de sociale partners mochten de prepensioenregelingen repareren. En dat deden ze, repareren. Oudere werknemers kunnen nog wel met prepensioen, en dat wordt betaald door de jongere werknemers. ‘Niet eerlijk’, vond een aantal jonge ambtenaren in twee artikelen in de Volkskrant (Forum, 18 juli en 20 augustus). ‘Hadden jullie maar lid van een vakbond moeten zijn’, antwoordden de vakbonden.

    Goed punt. Dat gaan we doen. We worden lid van een vakbond. En wel die van onszelf: een vakbond voor de werkende generatie. Jonge ambtenaren en werknemers in het bedrijfsleven, freelancers, startende ondernemers. De generatie die in Europa en in een grenzeloze economie voor elkaar moet krijgen dat ons mooie Nederlandse stelsel van solidariteit behouden blijft en toekomstbestendig is. We willen democratische besluitvorming over onze arbeidsvoorwaarden. We willen transparantie over de zaken waaraan we verplicht meebetalen, we willen weten waar we voor werken. We willen een flexibele arbeidsmarkt, waarin iedereen die zijn best doet een kans heeft, ongeacht leeftijd of kleur. We zijn niet bang voor Europa en de gevolgen van een open Europese arbeidsmarkt. Alleen als Europese landen gezamenlijk optrekken kunnen we sterk zijn in de wereldeconomie. En daar hebben uiteindelijk Nederlandse werknemers meer aan dan wanneer we onze kop in het zand van de polder steken.

    Sinds 2005 zijn de relaties tussen met name FNV en AVV ronduit slecht te noemen, zie als voorbeeld de recente "Frictie bij bonden teistert cao-onderhandelingen technische groothandels." (Trouw, 29 jan. 2020)

    Beleid openbaar vervoer, meer invloed vakbonden noodzakelijk

    Een aspect van de strijd tegen de coronavirus betreft het openbaar vervoer. Het naast zitten in de bus of trein is een taboe, de overheid en anderen denken daarover na hoe dan wel. Spoor- en Streekvervoervakbonden hebben echter twijfels of de juiste beslissingen wel worden genomen.

    Om de twijfel gestalte te geven, hebben de Spoor- en Streekvervoervakbonden een groot aantal voorwaarden en criteria neergelegd waar rekening mee moet worden gehouden. We noemen er enkele:
    1. De bonden dienen centraal en decentraal betrokken te worden bij opstellen van maatregelen. Zowel op overheidsniveau, sectorniveau en bedrijfsniveau.
    2. Er sprake moet zijn van crowd control door de vervoerders. Regulering en dosering reizigersstromen op stations en busstations, zodat gedrang op perrons en bij haltes en een te groot reizigersaanbod voorkomen wordt.
    3. Het meenemen van fietsen in de trein in het weekend moet verboden worden.
    (Bron en meer eisen: FNV, 24 apr. 2020)

    Vakbonden moeten meer taken naar zich toe trekken

    Vakbonden moeten terugkeren op de arbeidsmarkt en op de markt voor de sociale zekerheid. Juist in deze crisistijd is het hoognodig dat vakorganisaties in Nederland meer taken naar zich toe trekken. Aldus voorzitter Piet Fortuin van vakbond CNV.

    Wij moeten de mensen helpen om naar een andere baan toe te gaan. Niet alleen de cao afsluiten. En niet alleen een jurist toeschuiven als er iets niet klopt”, aldus de CNV’er. „En we moeten scholing ook niet overlaten aan commerciële dienstverleners, zoals de Randstad’en, want bij hen draait het om geld verdienen.” De vakbondsvoorzitter wijst ook op taken die de vakbonden eerder weggegeven zouden hebben aan bijvoorbeeld uitkeringsinstantie UWV. Fortuin spreekt hier van „anonieme vakfabrieken die je eigenlijk amper helpen”. (Bron: RD, 30 mei 2020)

    FNV peilt of horecamedewerkers wel veilig kunnen werken

    Vakbond FNV heeft op 30 mei 2020 een meldpunt geopend waar horecamedewerkers hun ervaringen over hun werkomstandigheden kunnen delen.

    De vakbond wil via het meldpunt een vinger aan de pols houden of medewerkers vinden dat ze veilig en gezond hun werk kunnen doen. Wij als vakbond zijn dichtbij, juist nu afstand nodig is. Voor al die mensen die ons overstelpen met vragen en signalen aan ons doorgeven. We zijn er voor flexwerkers en mensen die zich zorgen maken over veilig en gezond werken. In de afgelopen dagen hebben we tienduizenden telefoontjes binnenkregen en is fnv.nl/corona met de veel gestelde vragen meer dan 1,5 miljoen keer bekeken. Blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen rondom corona, werk en inkomen en meld je ook aan voor onze corona nieuwsflits.

    Redactie: een boel vragen komen op ons af:
    • Zijn de leden van de FNV die taken hebben die verband houden met de coronavirus hiervoor opgeleid?
    • Stel de FNV geeft een verkeerd advies zijn zij dan daarvoor verantwoordelijk of nog erger strafbaar?
    • Lopen FNV-ers bepaalde niet-FNV-ers in de weg?
    • Worden bepaalde werkzaamheden nu dubbelop gedaan?
    • Bestaat de kans dat door zekere FNV-activiteiten de uiteindelijke besluitvorming vertraging ondervindt?

    Medewerkers POS hebben recht op cao-loon

    FNV Voedingsindustrie heeft in cassatie bij de Hoge Raad de zaak tegen POS Outsourcing gewonnen. Zij moet haar werknemers betalen volgens de cao Pluimvee. Door de uitspraak moet POS haar medewerkers tonnen nabetalen. Het gaat om 75 werknemers die via POS werkten bij pluimveebedrijf 2 Sisters Storteboom in Nijkerk. Zij deden hetzelfde werk als de werknemers in dienst van Storteboom die letterlijk zij aan zij stonden. (Bron: FNV, 19 mrt. 2021)

    Hebben de vakbonden nog wel toekomst?

    Vakbond De Unie morrelt aan de fundamenten van het poldermodel (artikel uit Follow the money)

    Een krimpende achterban, verlies aan autoriteit, en lagere contributie-inkomsten. De vakbeweging heeft het moeilijk. De Unie probeert het tij te keren met een tweesnijdend zwaard: meer draagvlak onder cao-afspraken én meer geld in het vakbondslaatje. Maar de bond tornt ook aan de aloude machtsbalans tussen werkgevers en werknemers. ‘Het risico neemt toe dat bonden cao’s afsluiten om geld binnen te halen.’

    ‘Vakantiereisjes, verzekeringsproducten, korting op het lidmaatschap van de ANWB en op Nespresso-apparaten.’

    Reinier Castelein, voorzitter van de vakorganisatie De Unie, somt op wat bonden al uit de kast haalden om leden te winnen. ‘We hebben als vakbeweging met zijn allen een enorm groot probleem.’
    De Unie, die zich vooral richt op middelbaar en hoger personeel, had in 2008 nog 96.000 leden – op dit moment zo’n 35.000. De bond is daarmee in grootte nog altijd de derde van Nederland, na FNV en CNV. Maar ook die worstelen met een kleiner wordende achterban. 
    Hoe moeten de bonden zich bedruipen als er minder binnenkomt aan contributies?
    Vijftien jaar geleden waren nog 1,9 miljoen Nederlanders lid van een vakbond, nu nog maar 1,4 miljoen, zo maakte het CBS onlangs bekend. Van de huidige vakbondsleden is bovendien een flink deel al met pensioen.

    De trend roept fundamentele vragen op. 

    Namens ongeveer zes miljoen werknemers maken de vakbonden in bedrijven en bedrijfstakken cao-afspraken over zaken als loonsverhogingen en aantallen vrije dagen. Maar hoe representatief is hun inbreng nu de achterban zo afkalft? 
    En hoe moeten ze zich bedruipen? Voor traditionele bonden als de FNV, het CNV en De Unie zijn contributies van leden de belangrijkste inkomstenbron.

    DigiC

    Castelein erkent de ‘steeds grotere financiële uitdaging om kleine ledenpopulaties te bedienen’. De Unie stopte daarom vijf jaar geleden met cao-onderhandelingen in bedrijven en sectoren met minder dan dertig leden: ‘Een te arbeidsintensief proces.’ 
    Hierdoor staat de handtekening van De Unie tegenwoordig nog maar onder zo’n 150 in plaats van onder pakweg 300 cao’s. De bond schrapte ook een aantal arbeidsplaatsen. Een pijnlijke keuze, zegt Castelein, ‘maar vol overtuiging gemaakt om de organisatie financieel gezond te maken’.
    En De Unie bedacht iets nieuws om het tij te keren: DigiC, een digitale methode voor het maken van afspraken over arbeidsvoorwaarden.
    Voor De Unie is DigiC een breekijzer in een langlopende discussie over geld
    Met behulp van een marktonderzoeksbureau (InnerVoice) worden de wensen op de werkvloer met een enquête in kaart gebracht. Aan de hand van de resultaten onderhandelen vakbond en werkgever dan over een nieuwe cao. 
    Een prima methode, zegt Castelein, want DigiC betrekt álle werknemers bij dat proces. Niet alleen degenen die lid zijn van een vakbond. ‘We hebben hiermee een oplossing voor sectoren en bedrijven waarin we weinig leden hebben, maar wel een cao zouden willen afsluiten.’ 
    Naar eigen zeggen gebruikt De Unie DigiC inmiddels bij zo’n 5 procent van de cao's waarover de bond mee-onderhandelt.

    De andere bonden – en meerdere arbeidsmarktexperts – zien de voordelen ervan in. Inspraak van meer werknemers vergroot het draagvlak van de cao. Toch hebben ze vooral kritiek.
    De werkgever is namelijk betrokken bij het opstellen van de enquête. Bovendien peilt de DigiC-methode niet of het personeel bereid is om de werkgever zo nodig onder druk te zetten met acties of stakingen. Daarmee zijn de onafhankelijkheid en effectiviteit van vakbonden in het geding, zeggen de tegenstanders.

    Hogere vergoeding

    Maar werkgevers die al kennismaakten met DigiC zijn enthousiast. En voor De Unie telt de methode ook als breekijzer in een langlopende discussie over geld.
    De bond heeft met DigiC namelijk een instrument in handen om de – in zijn ogen – oneerlijke verdeling van vakbondsinkomsten mee te lijf te gaan. 
    Vakbonden krijgen in de regel een tegemoetkoming voor het werk dat ze impliciet ook doen voor niet-vakbondsleden. Een eenmaal afgesproken cao geldt immers voor alle werknemers in een bedrijf – en vaak zelfs voor een hele sector. 
    Daarom betalen bedrijven een ‘werkgeversbijdrage’. Als vergoeding voor het gegeven dat ze niet met elk personeelslid afzonderlijk hoeven te onderhandelen, en omdat cao’s helpen concurrentie op arbeidsvoorwaarden te voorkomen.

    De werkgeversbijdrage en sociale fondsen

    De geldstroom van werkgever naar vakbond kent een lange geschiedenis. 
    In 1966 maakten de FNV en het CNV voor het eerst met de Algemene Werkgeversvereniging Nederland (AWVN) afspraken over het ‘vakbondstientje’: een vaste bijdrage voor iedere werknemer die onder een cao valt. 
    De uitbetaling van dat ‘tientje’ – inmiddels 22,71 euro – loopt via het Fonds Industriële Bonden (FIB), dat wordt bestuurd door de FNV en het CNV. Alleen de vakbonden die uiteindelijk de cao ondertekenen, delen mee. 
    Lange tijd verdeelden FNV, CNV en De Unie het fonds op basis van hun ledenaantallen. De Unie kreeg 8,5 procent, het restant ging in een verhouding 5 staat tot 1 naar respectievelijk FNV en CNV. 
    Maar per januari 2023 stapte De Unie uit het fonds, volgens Reinier Castelein na vele mislukte pogingen om te praten over de hoogte van de vergoeding. 
    Het Fonds Industriële Bonden wordt vooral gebruikt bij ondernemings-cao’s. 

    Sectoren

    Bij sector-cao's zijn de geldstromen vaak complexer: soms krijgen vakbonden een vast bedrag via de werkgeversorganisatie in de bedrijfstak, maar vaker wordt het geld verdeeld via speciale, sectorale fondsen. 
    In de praktijk heeft de FNV in de paritaire fondsen de grootste macht
    Van de 180 sectoren met een eigen cao hebben er 122 zo’n zogeheten ‘paritair’ sociaal fonds, bijna altijd een stichting. Van daaruit financieren werkgevers en vakbonden gezamenlijk zaken als scholing en voorlichting. Ook de cao-vergoeding voor vakbonden komt dan uit dit fonds.
    Werkgevers vullen de kas met een vast percentage van de loonsom en er worden afspraken gemaakt over de verdeelsleutel, doorgaans op basis van de ledenaantallen van de bonden.
    In de praktijk heeft de FNV in de paritaire fondsen de grootste macht. Dat begint al bij het bestuur, waarin meestal ook de ledenaantallen doorslaggevend zijn voor het aantal zetels per vakbond. Dat geeft de FNV relatief veel invloed op de verdeling van het fonds.
    Daarnaast wordt in een aantal gevallen de totale fondsbijdrage eerst uitbetaald aan de FNV. Het CNV en De Unie moeten dan van hun ledenaantallen accountantsverklaringen overleggen voordat ze hun deel krijgen overgemaakt.
    In de vakbondswereld beklagen bestuurders van andere bonden zich over de dominante positie van de FNV, die volgens De Unie-voorzitter Reinier Castelein ‘de geldkraan beheerst in de polder’. 

    Verdeling werkgeversbijdragen

    De verdeling van werkgeversbijdragen over de afzonderlijke vakbonden is in de regel gebaseerd op aantallen leden. Dit mechanisme is De Unie al jaren een doorn in het oog. 
    Wij bungelen altijd onderaan, zegt Castelein. ‘Terwijl we aan tafel echt allemaal dezelfde uren maken en dezelfde expertise aan de dag leggen. Toch krijgt de FNV sinds jaar en dag meer dan 75 procent. De werkgeversbijdrage wordt onevenredig verdeeld.’
    Maar volgens bijvoorbeeld FNV-bestuurder Geeta Heera doet die verdeling op basis van ledentallen juist recht aan de inbreng van vakbonden. 
    Een grote bond levert een grotere bijdrage, zegt ze. ‘Dat heeft alles te maken met de hoogte van onze contributie van 900 duizend leden. Daarmee halen we meer deskundigheid in huis, kunnen we meer research doen en kunnen we de kosten dragen van bijvoorbeeld dure juridische procedures of van acties, zoals stakingen. Dat zijn allemaal activiteiten die bijdragen aan goede cao’s.’ 

    Betaling per cao

    De nieuwe DigiC-methode zorgt in zekere zin voor ‘een rationalisering’ van de werkgeversbijdrage aan het vakbondswerk van De Unie,’ zegt Castelein. ‘En omdat we álle werknemers bij de cao betrekken, en niet alleen de vakbondsleden, moet de bijdrage van de werkgever wel onze kosten dekken.’ 
    De bond probeert dat te bereiken door voorafgaand aan DigiC-onderhandelingen rechtstreeks met de werkgever afspraken te maken over betaling. Hoe dat in de praktijk uitpakt, verschilt per cao. 
    VodafoneZiggo en de technische groothandel stappen over naar een gelijk bedrag voor elke bond die de cao ondertekent
    Bij VodafoneZiggo was de jaarlijkse werkgeversbijdrage tot voor kort 21,43 euro per werknemer. De bedrijfs-cao schreef voor dat de vakbonden ‘onderling’ de verdeling moesten regelen. Toen de FNV als enige de voorlaatste cao ondertekende, ging de hele bijdrage – zo’n 140.000 euro – naar die bond.
    De meest recente is voor het eerst gebaseerd op DigiC en alleen ondertekend door De Unie. Nu ontving die bond als enige de werkgeversbijdrage, die tegelijkertijd is aangepast naar een vast bedrag van 40.000 euro – voor elke bond die tekent voor een cao. 
    Ook voor de meest recente cao in de technische groothandel – een grote sector met 1.700 bedrijven en 40 duizend medewerkers – is DigiC voor het eerst gebruikt. En ook daar stappen de cao-partijen binnenkort over van een jaarlijks onderling te verdelen bijdrage – in dit geval 150.000 euro uit het sociale fonds – naar een gelijk bedrag van 50.000 euro per deelnemende vakbond.

    Drukmiddel voor werkgever

    Willem van Meurs, de voorzitter van de werkgeversvereniging in de technische groothandel, is tevreden met die overstap. ‘Ik weet dat de verdeling binnen onze sector erg scheef was. De Unie kreeg bijvoorbeeld eerder van die anderhalve ton maar iets van 7 à 8.000 euro.’
    De 50.000 euro voor alleen de bonden die akkoord zijn gegaan met een cao, wordt geregeld via een nieuw op te richten sociaal fonds, zegt Van Meurs. 
    In dat fonds is voorlopig geen plek meer voor de FNV. 
    ‘Een vakbond die niet tekent, krijgt straks ook geen geld meer’
    Na moeizaam verlopen eerdere cao-onderhandelingen, en een volgens Van Meurs mislukt bemiddelingstraject, heeft hij die bond niet uitgenodigd voor de aankomende gesprekken over een nieuwe cao. 
    Dit betekent dat de FNV geen handtekening kan zetten onder het eindresultaat van die gesprekken, en daarom ook niet welkom is in het nieuwe sociaal fonds: ‘Het kan niet zo zijn dat als je de cao niet meetekent, je wel een bestuursfunctie krijgt,’ zegt Van Meurs.
    Onur Erdem, FNV-bestuurder voor de technische groothandel, weet waar dat op uitdraait: ‘Een vakbond die niet tekent, krijgt straks ook geen geld meer. Dat is een drukmiddel waarmee werkgevers de uitkomst van cao-onderhandelingen kunnen beïnvloeden.’ 

    Buitenspel

    Paul de Beer, hoogleraar arbeidsverhoudingen aan de Universiteit van Amsterdam, denkt dat het voor werkgevers in de toekomst alleen maar makkelijker wordt om gevestigde vakbonden te passeren, vooral in bedrijfstakken waarin die toch al weinig leden hebben.
    ‘In een bedrijf of sector waarin bijvoorbeeld de FNV maar 5 procent van de werknemers als lid heeft, kan de werkgever redeneren dat hij dan net zo goed kan onderhandelen met een nog kleinere bond. Met een die misschien maar 0,5 procent van de werknemers vertegenwoordigt, maar die wél bereid is DigiC toe te passen.’ 
    En juist in de bedrijfstakken waar het economisch voor de wind gaat – de zakelijke dienstverlening, de ict – staan de vakbonden zwak omdat de organisatiegraad er laag is, zegt De Beer. 

    Wie betaalt DIGIC?

    Naast de discussie over de werkgeversbijdragen is er bij DigiC ook gesteggel over wie de kosten draagt van InnerVoice, het adviesbureau dat samen met De Unie de nieuwe onderhandelingsmethode ontwikkelde en sindsdien ook uitvoert en begeleidt. Afhankelijk van de hoeveelheid werk brengt het bureau daarvoor tussen de 20.000 en 50.000 euro in rekening.
    Reinier Castelein, de voorzitter van De Unie, zegt dat de InnerVoice-factuur bij voorkeur naar het sociaal fonds gaat. ‘Als dat beschikbaar is. En anders moet die gewoon door de werkgever betaald worden.’
    Volgens vakbondsbestuurder Onur Erdem, namens de FNV bestuurslid van het Fonds Kollektieve Belangen Technische Groothandel (FKB), moet de rekening niet terechtkomen bij werkgevers en evenmin bij de sociale fondsen: ‘Want daarmee koop je werkgeversinvloed, en bij sociale fondsen doe je dat ook nog eens vanuit de loonruimte van de werknemers, want dat is waar het geld van het fonds vandaan komt.’ 
    Werkgeversvoorzitter Willem van Meurs zegt dat zijn koepelorganisatie de vergoeding aan InnerVoice alleen heeft voorgeschoten en dat die wordt gedeclareerd bij het sociaal fonds van de sector.
    Als dat gebeurt, zal bestuurder Erdem tegen betaling stemmen. Maar hij weet ook dat zijn stem niet veel uitmaakt. Van Meurs tegen Follow the Money: ‘Wij hebben als werkgevers in het sociaal fonds net zoveel stemmen als de bonden. En de Unie stemt met ons mee.’

    Financiering stelsel collectieve arbeidsverhoudingen

    De Beer vindt het hoog tijd om fundamenteel na te denken over het stelsel van collectieve arbeidsverhoudingen, vakbonden en de financiering daarvan. ‘Het ledenmodel, waarop de vakbeweging is gebaseerd, is 150 jaar oud. Maar het dalende aantal leden roept steeds meer vragen op over de representativiteit van bonden.’ 
    En wat volgens hem minstens zo belangrijk is: die daling van het aantal leden beperkt de doeltreffendheid van vakbonden: ‘Omdat ze met minder geld evenveel werk moeten blijven doen.’ 

    Antillenroute

    Cao-partijen moeten ‘autonoom tegenover elkaar staan,’ zegt De Beer. Maar door teruglopende contributie-inkomsten worden de bonden steeds afhankelijker van werkgevers.
    En die afhankelijkheid wordt groter als alle bonden – groot of klein – eenzelfde werkgeversbijdrage krijgen.
    Voor kleine bonden is die bijdrage namelijk groot in verhouding tot hun contributie-inkomsten. Daardoor, zegt De Beer, worden vooral kleine vakbonden nóg afhankelijker van werkgevers. ‘Dat vergroot het risico dat ze een cao afsluiten om geld binnen te halen, en niet zozeer omdat ze het een goede cao vinden.’ 
    De door De Beer geschetste risico’s zijn niet vergezocht.
    En er zijn sinds jaar en dag vakbonden die meer interesse lijken te hebben in het opstrijken van de werkgeversbijdragen, dan in de belangen van werknemers. 

    Zo tekende de Landelijke Belangen Vereniging (LBV) twee jaar geleden een cao voor 200 duizend uitzendkrachten, tot woede van de FNV, het CNV en De Unie. Die noemden de bond ‘een familiebedrijf’ dat ‘tegen betaling bereid is om werkgevers te helpen’. De werkgeversvereniging VNO-NCW sprak in de jaren negentig al over die bond als ‘de Antillenroute van de arbeidsverhoudingen’.
    De Beer: ‘Er zijn inmiddels meerdere cao's tot stand gekomen met vakbonden waarvan je je sterk kunt afvragen of die nou onafhankelijk zijn.’
    Het probleem is volgens hem dat er nauwelijks eisen worden gesteld aan verenigingen die namens werknemers een cao-afspraken willen maken. Ze hoeven alleen maar in de eigen statuten op te nemen dat ze daartoe bevoegd zijn.
    ‘Als bonden hun legitimiteit verliezen, krijgt het landelijk sociaal-economisch beleid ook minder betekenis’

    Alleen onafhankelijke vakbonden een cao afsluiten?

    Hij hoopt dat het volgende kabinet hier wat aan doet. ‘Ik vind dat je moet proberen in de wet te formuleren dat alleen onafhankelijke vakbonden een cao kunnen afsluiten.’
    Voor De Beer is onafhankelijkheid cruciaal voor het hele sociaaleconomische bestel. ‘Cao’s zijn van toepassing op grote groepen mensen. Ook op degenen die er niet bij waren toen de afspraken werden gemaakt. Je moet er dus expliciet van uit kunnen gaan dat de afspraken ook door hen worden gedragen.’
    Deze basis onder het cao-overleg heeft ook zijn weerslag op landelijk niveau, zegt De Beer. Want de sociaal-economische afspraken die worden gemaakt in het nationale overleg moeten uiteindelijk hun weg vinden naar bedrijven en bedrijfstakken.
    ‘Maar als de bonden hun legitimiteit verliezen, bijvoorbeeld omdat werkgevers cao’s afsluiten met verenigingen zonder geloofwaardig draagvlak, dan krijgt het landelijk beleid ook minder betekenis.’
    Dit schaadt uiteindelijk het hele polderoverleg, vreest De Beer. ‘Dat raakt in het slop, of verdwijnt zelfs helemaal.’

    Meeste vakbondsleden onder werknemers openbaar bestuur en onderwijs

    Het percentage vakbondsleden onder werknemers van 15 tot 75 jaar was in 2022 het hoogst in de bedrijfstakken openbaar bestuur (29) en onderwijs (27). Het gemiddelde onder alle werknemers was 16 procent. Dat meldt het CBS op basis van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA), uitgevoerd door het CBS en TNO.

    Redactie: een extra stimulans is dat de werkgever of de contributie via de vrije ruimte van de WKR verruilt of laat verruilen met bruto loon, dat minimaal 37% voordeel oplevert.