Rekenkamer: aanpak schijnzelfstandigheid door Belastingdienst faalt op alle fronten

Opinie  |  ma 1 aug 2022  |  Bron: HR-kiosk & De Volkskrant  |  Auteur: Andries Bongers  |  Trefwoorden: Wet DBA, Belastingdienst, Verzekeringsplicht, ZZP, Schijnzelfstandigen, Algemene Rekenkamer

Niet alleen de Belastingdienst, maar ook alle Kabinetten vanaf 2006 en Tweede Kamer.
Het lukt de Belastingdienst al jaren niet om te controleren of iemand terecht als zelfstandige werkt of niet. De wet uit 2016 die dit moest regelen, wordt niet gehandhaafd.(Redactie, wordt al sinds 2006 niet gehandhaafd!) Het kabinet zal met een werkbare oplossing moeten komen om schijnzelfstandigheid aan te pakken.

De Belastingdienst maakt geen werk van de aanpak van schijnzelfstandigheid volgens de Rekenkamer

Dit is de conclusie van de Algemene Rekenkamer over de controle van de Belastingdienst op schijnzelfstandigheid. De Rekenkamer wil met het rapport de schijnwerper zetten op de problemen rond schijnzelfstandigen. ‘Dat is een probleem voor de overheid omdat zij veel minder sociale premies en belastingen afdragen. De schijnzelfstandigen hebben zelf geen sociale bescherming zoals sociale zekerheid en ontslagbescherming. En er is soms sprake van oneerlijke concurrentie omdat de ene werkgever duurder uit is omdat hij mensen in dienst heeft en de ander goedkoper uit is omdat hij werkt met schijnzelfstandigen’, aldus Ewout Irrgang, lid van de Algemene Rekenkamer.

Wet DBA

De bepaling of iemand zelfstandige is, is formeel geregeld in de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties, DBA. Die geeft de mogelijkheid om bij zowel de zelfstandige als bij de opdrachtgever achteraf belastingen en premies te innen als blijkt dat sprake is van schijnzelfstandigheid. Maar tegelijk met de invoering van de wet werd na een intense lobby van werkgeversorganisaties de handhaving bij opdrachtgevers buiten werking gesteld. Dat gebeurde eerst voor één jaar maar dat werd tot nu toe, zes jaar later, steeds verlengd in afwachting van een alternatief.
Dat heeft er volgens de Rekenkamer toe geleid dat belastingambtenaren bij steeds minder opdrachtgevers controleren of zij ten onrechte geen loonheffing en premies afdragen. Door een versoepeling van het ‘moratorium’ dat de controle op opdrachtgevers stillegde, mag de Belastingdienst sinds 1 januari 2020 beperkt ingrijpen bij ‘kwaadwillende’ opdrachtgevers. Voor deze controles geldt wel een strikt protocol. Sindsdien zijn 475 bedrijfsbezoeken afgelegd en op basis daarvan 268 onderzoeken gestart. Dat leidde tot drie ‘aanwijzingen’ waardoor de opdrachtgever de werkwijze moest aanpassen en tot één correctie van de belastingaangifte. Om hoeveel schijnzelfstandigen het hier ging, weet de Rekenkamer niet.

Deliveroo en Uber

Het aantal correcties van de belastingaangiften van zelfstandigen loopt sinds de invoering van de Wet DBA terug, terwijl het aantal zelfstandigen toeneemt. ‘De pakkans is laag bij schijnzelfstandigheid’, constateert de Rekenkamer.
De afgelopen jaren deed de rechter een aantal keren uitspraak over de arbeidsrelatie tussen platformbedrijven als Deliveroo en Uber en hun werkers. Die zijn nu aan de slag als zelfstandigen, maar de rechter bepaalde dat zij eigenlijk in loondienst moeten werken. Daar moeten de werkers dan wel om vragen. Ook oordeelde het gerechtshof dat de maaltijdbezorgers van Deliveroo eigenlijk onder de cao voor het beroepsgoederenvervoer vallen.
Toch zijn deze uitspraken volgens de Rekenkamer geen sein voor de Belastingdienst om deze bedrijven intensief te controleren en de zelfstandigen als werknemer te kwalificeren. ‘Het arbeidsrecht is iets anders dan het fiscaal recht. Voor de belastingen moet je elke zelfstandige individueel beoordelen. Die kan bijvoorbeeld meer opdrachtgevers hebben en wel degelijk zelfstandige zijn’, aldus de Rekenkamer.
 
Het kabinet wil de regels rond werk veranderen. Dat plan wordt gebaseerd op een advies van de commissie onder leiding van oud-topambtenaar Hans Borstlap (CDA) en het daarop gebaseerde advies van de Sociaal-Economische Raad (SER). In Nederland werken bijna acht miljoen mensen in loondienst, ruim 300 duizend als zelfstandige met personeel – denk aan winkeliers – en ruim een miljoen mensen als eenmansbedrijfje, zelfstandige zonder personeel, zzp’er.
Borstlap stelt voor dat in principe iedereen in loondienst is, tenzij nadrukkelijk kan worden aangetoond dat iemand als zelfstandige werkt. Flexwerk zou sterk beperkt moeten worden. Vakbeweging, werkgevers en kroonleden in de SER adviseren unaniem een minimumuurtarief van 30 euro voor zelfstandigen. Is het tarief lager dan is er een ‘rechtsvermoeden’ van werknemerschap. Ook kunnen fiscale voordelen voor zelfstandigen zoals de zelfstandigenaftrek dan worden verminderd.
 
Redactie: De Belastingdienst faalt niet vanaf 2015, maar al vanaf 2006. In 2005 werd door de Tweede Kamer besloten (convenant) dat de controle op de verzekeringsplicht die tot dan al sinds de jaren 60 van de vorige eeuw door het GAK/UWV werd uitgevoerd, naar de Belastingdienst over zou gaan. De Belastingdienst heeft echter categorisch geweigerd om deze migratie van verantwoordelijkheid op zich te nemen. De volkomen overbodige wet DBA onder  de verantwoordelijkheid van de Ministers Wiebes en Koolmees, die in 2015 zou moeten ingaan, is vervolgens ook tot nu toe nog steeds niet toegepast. Constant is de hete aardappel doorgeschoven. Tweede Kamerleden (w.o. Gijs van Dijk) die nadrukkelijk hiervan op de hoogte waren hebben de afbraak van het sociale stelsel mede ondersteund.
Nogmaals: de wet op de verzekeringsplicht is helemaal niet zo moeilijk.
Een werknemer is verplicht verzekerd voor de sociale wetten, wanneer er sprake is van:

1. Gezagsverhouding
2. Persoonlijke dienstverrichting
3. Loon

Voor de toelichting verwijs ik u graag naar:  Schijnzelfstandige (hr-kiosk.nl) en Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA): de nieuwe kleren van de keizer (hr-kiosk.nl)