Draaideurconstructies beperken die kabinetten zelf hebben afgehangen

Opinie  |  vr 18 aug 2023  |  Bron: Volkskrant  |  Auteur: Andries Bongers  |  Trefwoorden: Draaideurconstructie, Wet DBA, ZZP, Schijnzelfstandigen, Tijdelijk dienstverband, Bepaalde tijd, NVP, WWZ

Kritiek op plan Van Gennip om draaideurconstructies te beperken

Er moet een einde komen aan draaideurconstructies waarbij werknemers na drie jaar of drie tijdelijke contracten buiten worden gezet, waarna ze na een half jaar weer terug kunnen komen. De wachttijd bij de ketenregeling wordt verlengd naar vijf jaar. Dit staat in een conceptbrief van minister van Gennip (Werkgelegenheid).
 
Doorgaans wordt begonnen met een jaarcontract, met de mogelijkheid tot verlenging of uitzicht op een vast contract (altijd handig voor de hypotheek). Meestal volgt er ontslag na die 3 jaar wordt het contract niet verlengd of zo u wilt eindigt het van rechtswege. Wel aan denken om het 1 maand van te voren officieel op te zeggen.
Na drie tijdelijke contracten, of na drie jaar in tijdelijke dienst, moet een werknemer namelijk een vast contract krijgen. En daar zijn werkgevers huiverig voor, onder meer omdat ze bij ziekte nog twee jaar het loon moeten doorbetalen en bij slecht presteren bijna niet van de werknemer afkomen. Dat zijn doemdenkbeelden, omdat dit risico voor iedere werknemer geldt.
Sommige werkgevers gebruiken dan  de ‘draaideurconstructie’ om een vaste aanstelling te omzeilen. De werknemer moet er dan een half jaar tussenuit en mag dan opnieuw aangenomen worden voor drie jaar of drie contracten.

Draaideurconstructies hardnekkig

Het kabinet probeert dit al jaren tegen te gaan. In januari 2020 ging de huidige ketenregeling in, gelijk met de Wet Arbeidsmarkt in balans (WAB). Die zorgde niet voor het gewenste resultaat. Volgens een analyse van ABN-AMRO leidde de WAB tot flink minder tijdelijke banen, maar niet tot aantoonbare vervanging door vaste contracten.
Daarvoor, sinds 2015, gold de Wet Werk en Zekerheid (WWZ) waarbij werknemers na twee jaar een vast contract moesten krijgen en weer daarvoor was het ook na drie jaar. Maar aan welke knop het kabinet ook draait, het slaagt er niet in om met regelgeving meer vaste contracten af te dwingen. Wij hebben dit indertijd ook aangekaart. Lees:
In Nederland waren er in 2022 bijna 3 miljoen mensen met een tijdelijk contract, zo becijferde het CBS.  Dat zijn overigens lang niet altijd flexwerkers zonder uitzicht op een vast dienstverband.

Wachttijd wordt vijf jaar

Minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft genoeg van deze ‘draaideurconstructies’, zo blijkt uit een concept-kamerbrief die ze heeft opgesteld en waar de Volkskrant over schrijft. Als het aan haar ligt, gaat de wachttijd naar vijf jaar. Er komt dit jaar nog een wetsvoorstel, meldt de krant.
Bij het ministerie wil niemand reageren op de berichtgeving van het dagblad. Ook is niet duidelijk wanneer de brief van Van Gennip openbaar wordt. “Er wordt hard aan gewerkt. Ergens dit voorjaar is het waarschijnlijk klaar”, is alles wat een woordvoerder erover kwijt wil.
De vertraging lijkt te komen omdat werkgevers- en werknemersorganisaties het nog niet eens zijn over de uitwerking van de plannen om de regeling voor loondoorbetaling bij ziekte in het tweede jaar aan te passen, zo laten bronnen bekend met het onderhandelingsproces weten.

Reacties

Dat minister Van Gennip de hoeveelheid flexwerk wil beperken, was al bekend. Het kabinet sluit aan bij de adviezen van de commissie Borstlap en van de SER dat in 2021 het rapport ‘zekerheid voor mensen’ presenteerde.  “In het SER-advies staan afspraken gemaakt om de onderbrekingstermijn te laten vervallen. In die zin hebben we dit dus aan zien komen. We zien nu dat de adviezen verder worden uitgerold”, zo reageert een woordvoerder van de NBBU, brancheorganisatie voor uitzendbureaus op de plannen van Van Gennip.
De NBBU is tegen draaideurcontracten en deze aanpak zou kunnen helpen om dit terug te dringen, zo stelt de woordvoerder. “Een onderbrekingstermijn van 5 jaar is echter veel te lang. Dit maakt het voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, die al wat moeilijker aan het werk komen, nog lastiger om aan het werk te blijven. Daarnaast wordt de arbeidsmarkt met deze onderbrekingstermijn nog krapper gemaakt dan hij al is en zal het de flexibiliteit en wendbaarheid van het bedrijfsleven beperken.”
Ook Roos Wouters van de Werkvereniging reageert kritisch. “Al sinds de komst van de flexwet in 1999 probeert de overheid werkgevers te dwingen om tijdelijke krachten in dienst te nemen. Dit is echter nog nooit succesvol gebleken,” zo schrijft ze in een opiniestuk dat ze op LinkedIn heeft geplaatst.
“Zolang er niets gedaan wordt aan de reden dat werkgevers liever geen mensen in dienst nemen, namelijk twee jaar doorbetaling bij ziekte, zal dit beleid vooral nadelige effecten hebben voor de werkenden zonder vast contract en dan met name voor de mensen met een slechte onderhandelingspositie. Wil dit kabinet echt wat doen aan het verbeteren van de bestaanszekerheid van onze beroepsbevolking, dan zouden ze het opbouwen van zekerheden aan de werkenden moeten koppelen en niet aan de contractvorm.”

Hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen noemt de voorgenomen plannen in het FD een “ondoordacht tekentafelplan”. Hij ziet liever dat er meer aandacht komt voor een groter probleem: de structurele tekorten op de arbeidsmarkt. Ronald Dekker (TNO) zegt in dezelfde krant dat de minister schiet met een kanon op een mug: “Het probleem speelt bij maar heel weinig werkenden”.
De ABU en VNO-NCW wilden nog niet reageren omdat het om conceptbrieven gaat.

Handhaving schijnzelfstandigheid

In haar conceptbrief gaat Van Gennip ook in op haar zzp-plannen. Het kabinet wil de controle op het werken als zzp’er versneld aanscherpen om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. Een uurtarief lager van 35 euro kan daar al op duiden. Tot nu toe gaf het kabinet aan dat de controle niet voor 2025 kon beginnen omdat dit te ingewikkeld was. Dat zou nu versneld worden.
De NBBU zegt hierover: “De Wet DBA werkt niet en er wordt naar een alternatief gezocht. Wat ons betreft is het belangrijk dat daarin wordt meegenomen dat elementen die duidelijk wijzen op ondernemerschap, er ook voor zorgen dat je echt ondernemer kunt zijn.” 

Redactie:
Maar zo luidt de wet niet!Ook ambtenaren schijnen naarstig naar een oplossing te zoeken, terwijl die feitelijk voor de hand ligt uit 3 keuzes:

1. De Wet op de verzekeringsplicht van 1954 gewoon handhaven (o.a. is er sprake van gezagsverhouding)
2. De Wet DBA , met exact dezelfde regels als de Wet op de Verzekeringsplicht niet langer uitstellen *
3. Elke werknemer c.q. werkgever onderling laten kiezen voor een “eigen risico ondernemer”.

Bij de laatste optie wordt het hele sociale zekerheidsstelstel onderuit gehaald, maar daar zijn we al 20 jaar mee bezig.
Bij de opties 1 en 2. laat je bestaande toestanden toe, met een overgangstijd. En bij nieuwe relaties wordt gewoon de wet toegepast.

* _{Is door ex-minister Koolmees al in 2016 geïntroduceerd en toen uitgesteld en vervolgens geluidloos verdwenen en aangesteld als president-directeur bij de NS.}