Analfabetisme is niet kunnen lezen en schrijven. Laaggeletterdheid is te veel moeite hebben met lezen en schrijven om voldoende te kunnen functioneren in het dagelijks leven. Iemand kan dan bijvoorbeeld niet zelf een treinkaartje kopen, bijsluiters van medicijnen lezen of formulieren invullen.
Laaggeletterdheid is een gegeven in de Nederlandse samenleving dat vraagt om structureel beleid en structurele voorzieningen. Dit is één van de belangrijkste conclusies na vijf jaar Aanvalsplan Laaggeletterdheid. Naar verwachting is in 2020, net zoals nu het geval is, nog steeds 10% van de bevolking laaggeletterd. (Bron: Stichting lezen schrijven)
In Nederland zijn er ongeveer 1,3 miljoen mensen boven de 16 jaar laaggeletterd, zij hebben moeite met lezen en schrijven. Ongeveer 250.000 mensen in Nederland zijn analfabeet en kunnen dus helemaal niet lezen of schrijven.
Jaarlijks vindt in september de Week van de Alfabetisering plaats. Het doel van deze week is om laaggeletterdheid en het belang van taal onder de aandacht te brengen. Ook wereldwijd wordt er extra aandacht besteed aan analfabetisme en laaggeletterdheid. Zo is er ieder jaar op 8 september de internationale Wereldalfabetiseringsdag, zie de betreffende site.
In Nederland wordt op de internationale Wereldalfabetiseringsdag de Nationale Alfabetiseringsprijs uitgereikt. Deze prijs van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) is bedoeld voor projecten of activiteiten die op bijzondere wijze bijdragen aan de preventie en bestrijding van laaggeletterdheid.
Niet goed omgaan met procedures en instructies als gevolg van problemen met de taal is een van de oorzaken van ongevallen op het werk. De
heeft een praktische handreiking door TNO laten ontwikkelen om taalproblemen als oorzaak van onveilige situaties op de werkvloer aan te pakken.
Strijd tegen laaggeletterdheid
Gom, een van de grootste schoonmaakbedrijven van Nederland en onderdeel van Facilicom Services Group, werkt in het kader van goed werkgeverschap aan de ontwikkeling van haar medewerkers. Een van de belangrijkste voorwaarden voor ontwikkeling is geletterdheid van de medewerkers. Gom kent al diverse in-house scholingstrajecten. Om het effect hiervan te versterken en succes op de lange termijn te waarborgen start Gom met een nieuw initiatief. In september 2014 begint het bedrijf, samen met Stichting Lezen & Schrijven, een pilot waarbij medewerkers worden gekoppeld aan een taalvrijwilliger die samen met hen werkt aan hun taalvaardigheid.
"Laaggeletterdheid is een serieus maatschappelijk probleem in Nederland. 1 Op de 9 mensen in Nederland is laaggeletterd. Zij hebben zoveel moeite met lezen en schrijven dat ze zich onvoldoende kunnen redden in de samenleving", vertelt Chantal Vorstenbosch, manager Strategische Personeelsontwikkeling bij Gom. Van de laaggeletterde mensen met een baan (57%), werkt een van de grootste groepen in de schoonmaak (11%). In hun werk mijden deze medewerkers situaties waarin ze moeten lezen en schrijven en verbergen ze vaak hun problemen.
Laaggeletterdheid hoog op agenda kabinet
Medewerkers die niet goed kunnen lezen of schrijven, lopen meer risico om een bedrijfsongeval te krijgen en zijn bovendien minder goed inzetbaar. 10% van de beroepsbevolking is nog altijd laaggeletterd. Het kabinet stelt in 2015 € 4 miljoen beschikbaar om hier iets aan te doen.
Eén op de tien werknemers in Nederland kan niet goed lezen en schrijven. Dat zijn bij elkaar ongeveer 1,1 miljoen mensen. Hun taalniveau bevindt zich onder niveau 1F*. Deze werknemers lopen een groter risico op een ongeval dan andere werknemers. Ze begrijpen bijvoorbeeld waarschuwingen niet of gebruiken machines niet volgens de instructies. Als arboprofessional is het verstandig om extra aandacht te vragen voor deze werknemers.
* Taal en rekenniveau:
| Basisonderwijs |
1F |
| Vmbo en mbo-1, mbo-2 en mbo-3 |
2F |
| Havo en mbo-4 |
3F |
| VWO |
rekenen 3F en taal 4F |
Verbeter de taalvaardigheid op de werkvloer
Minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (
SZW) gaat investeren in een betere taalbeheersing op de werkvloer. Hij heeft in de Kamerbrief voortgang aanpak Werk en Taal Akkoorden laten weten begin 2015 Taalakkoorden te sluiten. De Taalakkoorden zijn afspraken met werkgevers om de taalvaardigheid van medewerkers te verbeteren.
Minister Asscher tekent Taalakkoord met werkgevers
Op 27 januari 2015 hebben bijna 30 werkgevers bij HWW Zorg in Den Haag in het bijzijn van minister Asscher een akkoord gesloten over bevordering van taalvaardigheid op de werkvloer. De ondertekenaars komen uit verschillende branches waaronder de voedingsmiddelenindustrie, schoonmaak, logistiek, chemie, afvalverwerking, zakelijk dienstverlening, uitzendbranche, de rijksoverheid en de gezondheidszorg. Doel van het taalakkoord is om ook andere werkgevers en werknemers te stimuleren zich in te zetten voor taalontwikkeling op de werkvloer. (Bron: Rijksoverheid, 28 jan. 2015)
Begin 2016 hebben Randstad, Adecco, MatchHQ, SWA InPerson en Driessen
HRM zich ook aangesloten bij het akkoord.
Maar ook meer geletterden moeten bijleren!
Onze taal is steeds in beweging. Dagelijks komen er nieuwe woorden bij en is er jaarlijks een verkiezing van 'Het woord van het jaar'. Alleen, als we kijken naar zakelijke brieven, offertes, folders en webteksten, dan valt op dat daarin weinig taalvernieuwing zit.
Hoe het beter kan?
De Zaak noemt 10 tips ter verbetering, de redactie HR-kiosk selecteerde er drie en voegde er nog zelf een bij (de laatste):
- Controleer je teksten niet als je haast hebt. Zoek een moment dat je rustig de tijd kunt nemen om teksten na te lopen.
- Wees extra oplettend als je cijfers of berekeningen gebruikt. Controleer je berekeningen voor alle zekerheid.
- Controleer of het gebruikte lettertype nog wel van deze tijd is. Times New Roman en Courier kunnen echt niet meer.
- Laat de brief/e-mail lezen door een collega, vriend(in) of partner en pas daarna versturen.
Week van het Nederlands
Van 10 tot en met 17 oktober 2015 vindt voor het eerst de Week van het Nederlands plaats. Tijdens deze week wil de Taalunie aandacht vragen voor de meerwaarde van het Nederlands. Zowel in Vlaanderen als in Nederland worden tal van activiteiten georganiseerd die met taal te maken hebben. Het motto van deze eerste editie is ‘Iedereen aan het woord’. Wie de taal goed beheerst, heeft meer kansen in economisch, maatschappelijk en sociaal opzicht. Gebrekkige beheersing van de Nederlandse taal sluit mensen buiten en isoleert bepaalde groepen waaronder sommige werknemers.
Groene en Witte Boekje
Het
Groene Boekje is een boekje met een groene kaft maar heet officieel de Woordenlijst Nederlandse Taal en is een overzicht van de officiële spelling van Nederlandse woorden zoals deze is vastgelegd in de
Spellingswet.
Het Witte Boekje is een spellingsgids, die wordt gevolgd door een groot aantal Nederlandse media. De witte spelling wijkt op enkele punten af van de groene spelling. Hierdoor staat de spelling wat dichter bij de mens; het is logischer. De afwijkingen zijn in de woordenlijst van het Witte Boekje aangegeven.
Zijn jullie arbeidsovereenkomsten in begrijpelijke taal geschreven?
Bij
Driessen zijn ze enthousiast over de verschillende taalprogramma’s. 'Iedereen is zich meer bewust geworden van de rol die taal speelt in zijn of haar werk'. Veel flexibele en vaste medewerkers zagen het aanbod als een mooie kans hun vaardigheden te verbeteren in de training ‘Heldere Taal’. Daarna zijn de eigen documenten, zoals arbeidsovereenkomsten, onder de loep genomen. 'Vaak waren deze documenten juridisch volledig correct, maar vonden we dat ze begrijpelijker geformuleerd konden worden.'
Toename laaggeletterdheid moet stoppen
Prinses Laurentien heeft opgeroepen de toename van de laaggeletterdheid in ons land te stoppen. Ze wil daarom vier keer zoveel mensen bereiken met de inzet van honderd zogenoemde taalambassadeurs die de komende maanden in gesprek gaan met honderd burgemeesters en wethouders in ons land.
De prinses vindt het onaanvaardbaar dat in een welvarend land als Nederland de laaggeletterdheid groeit en de kloof toeneemt. ,,Als we ieder jaar zo'n 100.000 mensen scholen, kunnen we die verontrustende toename van laaggeletterdheid stoppen'', aldus Laurentien. Dat is vier keer zoveel als het aantal mensen dat nu wordt bereikt. (Bron: SER magazine, oktober 2016)
Verbetering van taalvaardigheid van werknemers
Taalvaardigheid is een belangrijke vaardigheid voor werknemers. Door te investeren in de taalvaardigheid van uw medewerkers, verbetert u uw organisatie. Om dit te stimuleren hebben de ministeries OCW,
SZW en
VWS het programma
Tel Mee Met Taal ontwikkeld. Dit programma is gericht op de verbetering van taalvaardigheid van werknemers en de bestrijding en het voorkomen van laaggeletterdheid.
Met de subsidie kunt u als werkgever tot 67% van de kosten van een taaltraject vergoed krijgen, met een maximum van € 50.000 subsidie. De trajecten waarvoor subsidie verstrekt wordt, gaan over taalbeheersing op de werkvloer (lezen, luisteren, spreken en schrijven). In aanvulling hierop kunnen rekenvaardigheden en toepassing van taalvaardigheid in een digitale omgeving onderdeel zijn van de subsidieaanvraag. Het eerste aanvraagtijdvak is op 1 januari 2017 geopend. (Bron:
OAZ, jan. 2017)
Wat als de uitleg op de bijsluiter te ingewikkeld is?
Honderdduizend Rotterdammers hebben moeite met lezen en schrijven. De campagne Durftezeggen wil het taboe op laaggeletterdheid doorbreken. Te beginnen met het meten van de bloeddruk en suikerwaarde.
In Nederland kunnen 1,3 miljoen mensen tussen de 15 en 65 jaar niet goed lezen en schrijven, oftewel 12 procent van de beroepsbevolking. In Rotterdam is zelfs 21 procent 'functioneel analfabeet'. Vooral in de gebieden Feijenoord (36 procent), Charlois (34 procent), Delfshaven, Hoogvliet en IJsselmonde (30 procent) is het probleem groot.
'Laaggeletterdheid is vaak een taboe-onderwerp waarover mensen uit schaamte liever niet praten', zegt Robert Simons, wethouder stedelijke ontwikkeling en integratie (Leefbaar Rotterdam). 'Met deze campagne hopen we dat taboe te doorbreken.
Rotterdam pakt taalproblemen niet als een geïsoleerd probleem aan, maar altijd in samenhang met aspecten als gezondheid, inkomen en schulden, integratie en de positie op de arbeidsmarkt, aldus Simons. 'Taal is een instrument om gezonder te worden, uit de schulden te raken of om een baan te vinden. We werken dan ook samen met bijvoorbeeld werkgevers, artsen en apothekers.' (Bron: De Volkskrant, 19 jan. 2018)
Laaggeletterdheid kost veel geld
Laaggeletterdheid kost de samenleving ruim 1 miljard euro per jaar. Die kosten komen voor rekening van de laaggeletterden zelf, de werkgevers, de zorgverzekeraars en de overheid.
In opdracht van Stichting Lezen & Schrijven berekende PricewaterhouseCoopers (PwC) aan de hand van de meest recente cijfers de maatschappelijke kosten van laaggeletterdheid. Die kosten zijn aanzienlijk hoger dan gedacht.
Hoe komt PwC aan het getal van ruim 1 miljard euro?
- 167 miljoen euro voor gemist netto-inkomen van niet-werkende laaggeletterden
- 405 miljoen voor de gemiddeld lagere inkomens van wel werkende laaggeletterden t.o.v. hoger geletterden.
- 257 miljoen hogere kosten - vanwege ongezondere levensstijl - voor meer gezondheidzorg (huisarts, ziekenhuis).
- 117 miljoen vanwege groter beroep op sociale zekerheid (voedselbanken, tegemoetkomeng aanschaf wasmachine en lidmaatschap kinderen van sportclubs).
- 80 miljoen, lagere lonen minder belastinginkomsten.
- 95 miljoen, aanvulling besteedbaar inkomen met basisbehoefte budget.
(Bron: PWC,
maart 2018)
Gemeenten maken werk van klare taal
Gemeenten maken in toenemende mate werk van heldere communicatie met de burger. Vooral voor laaggeletterden en mensen met een lichte verstandelijke beperking is dat hard nodig. Onder meer in Nijmegen en Eindhoven zijn maatregelen in voorbereiding die informatie toegankelijker moeten maken (september 2018).
De gemeente Nijmegen gaat voortaan alle formulieren die met sociale regelingen van doen hebben opstellen in Nederlands op niveau B1. De raad nam een motie daartoe eind vorig jaar aan zonder tegenstemmen. Maar liefst 95 procent van de Nijmeegse bevolking (alle Nijmegenaren behalve de geschatte 5 procent analfabeten) zouden in staat moeten zijn om documenten op dat taalniveau te volgen. ‘Taalniveau B1 kenmerkt zich door het gebruik van veel voorkomende woorden en korte, eenvoudige en actieve zinnen’, staat in de motie uitgelegd.
Tel mee met taal
Heeft u laaggeletterde medewerkers in dienst? Als werkgever moet u ervoor zorgen dat elke medewerker de veiligheidsvoorschriften en aanwijzingen in uw organisatie begrijpt. Met taalvaardigheidsscholing bereikt u dit. Voor 15 oktober 2018 kunt u hiervoor subsidie ontvangen.
Wilt u de taalvaardigheid van uw medewerkers verbeteren? Tot 15 oktober kunt u hiervoor subsidie aanvragen via de regeling ‘Tel mee met Taal’. U krijgt maximaal 67 procent van een taalvaardigheidscursus vergoed tot een bedrag van 1.500 euro per cursist. Per subsidieaanvraag geldt een maximum van 200.000 euro. De subsidie wordt uitgekeerd totdat het budget is uitgeput. Meer informatie: mail hradvies@flynth.nl of telefoonnummer 088 236 83 26.
Landelijke dag basisvaardigheden
Jaarlijks organiseert ‘Bibliotheek en basisvaardigheden’ de Landelijke dag basisvaardigheden.
Dit jaar stond in het teken van hoger bereik en de vraag hoe de bibliotheek samen met de gemeente en lokale partners meer mensen met lage basisvaardigheden kan bereiken en helpen.
In totaal kunnen 2,5 miljoen volwassenen in Nederland niet (goed) lezen en schrijven en/of rekenen. Dat heeft grote gevolgen; zij kunnen hierdoor namelijk niet voldoende meekomen in de maatschappij. Bibliotheken zetten zich, samen met hun (digiTaalhuis)partners, in om volwassenen te helpen hun basisvaardigheden te verbeteren. Zij willen kwetsbare burgers bereiken en samen met hen dienstverlening ontwikkelen waar deze mensen echt iets aan hebben. Zij worden hierin onder andere ondersteunt door de landelijke programmalijn ‘Bibliotheek en basisvaardigheden’, een programma ontwikkeld door de Koninklijke Bibliotheek in nauwe samenwerking met de POI’s en bibliotheken. (Bron en meer:
Panteia, dec. 2018)
Teksten aanpassen aan niveau laaggeletterden
Achmea wil haar taalgebruik voor klanten nog makkelijker maken. De afgelopen tien jaar vereenvoudigde de verzekeraar al haar voorwaarden, brieven aan klanten en websiteteksten naar eenvoudig Nederlands (taalniveau B1). Maar dit niveau blijkt nog te moeilijk voor laaggeletterden. Dus wil Achmea haar communicatie waar mogelijk verder versimpelen, naar taalniveau A2.
A2 is het niveau van iemand die het inburgeringsexamen gedaan heeft. 15% van de Nederlanders beheerst taal op dit niveau. Zij zijn in staat om informatie te vinden in eenvoudige teksten zoals een advertentie of een menukaart. Ze kunnen korte en eenvoudige teksten lezen over concrete onderwerpen uit de eigen werk- en leefomgeving. (Bron: Findinet,
25 jan. 2019)
Miljoenen extra voor laaggeletterden
Het kabinet stelt extra miljoenen beschikbaar voor een cursus lezen en schrijven voor Nederlanders die moeite hebben met lezen en schrijven. De extra miljoenen worden besteed aan scholing voor ruim anderhalf miljoen Nederlanders die moeilijk meekomen in de Nederlandse maatschappij door hun laaggeletterdheid. “Je hebt taal nodig om mee te kunnen blijven doen in de samenleving”, zegt minister Ingrid van Engelshoven van Onderwijs.
Staatssecretaris Raymond Knops: “We gaan ervoor zorgen dat iedereen mee kan doen in de digitale samenleving. Digitale vaardigheden vergroten de kansen van mensen in hun dagelijks leven. Of het nu gaat om het vinden van een baan, contact met vrienden en familie of communicatie met de overheid.” (20 mrt. 2019)
Kabinetsbeleid onvoldoende voor aanpak laaggeletterdheid
De onderbouwing van de voornoemde kritiek op het kabinetsbeleid inzake de aanpak is onder meer:
In Nederland hebben naar schatting 2,5 miljoen mensen moeite met taal, rekenen en digitale vaardigheden. Dat is een enorm maatschappelijk probleem. Laaggeletterdheid is vaak ook een oorzaak van andere problemen zoals schulden, slechte gezondheid, armoede of een slechte woonsituatie. Het kabinet heeft in maart 2019 plannen gepresenteerd, maar ziet de urgentie van dit probleem niet voldoende, zegt de
SER.
In de Kamerbrief van minister van Engelshoven werden maatregelen aangekondigd, maar te weinig middelen. De
SER publiceerde op
11 april 2019 het advies “Samen werken aan taal” over laaggeletterdheid waarin de overheid wordt aangespoord. Sociaal Werk Nederland is blij met dit advies: naast armoede is laaggeletterdheid de oorzaak van veel stress en problemen voor bewoners en hun kinderen.
Initiatieven om financiële geletterdheid te vergroten
Minister Hoekstra meent dat vooralsnog kan worden volstaan met lopende initiatieven om de Nederlandse financiële geletterdheid te vergroten. Dat schrijft hij in antwoord op Kamervragen, die waren gesteld na een rapport waarin staat dat veel Nederlanders niet weten wat de begrippen budget, inflatie en rente betekenen.
Tal van partijen, waaronder Nibud en Wijzer in geldzaken, bieden de consument volgens de minister prima financiële informatie. Hoekstra verwacht ook veel van het door hem in gang gezette Actieplan Consumentenkeuzes. Via dit Actieplan wil de minister stimuleren dat partijen in de financiële markten hun keuzeomgevingen en dienstverlening zo inrichten dat ze consumenten helpen bij financieel gezond gedrag. (Bron: VVP, dec. 2019)
Lees in dit verband ook "
Financiële educatie moet in schoolcurriculum"
